تعویض مفصل لگن از درمان های مهم سیاه شدن سر استخوان ران است

نویسنده : دکتر مهرداد منصوری – متخصص ارتوپدی – جراح لگن و مفصل ران

سیاه شدن سر استخوان ران از بیماری های مهم لگن است که هر ساله موجب از کارافتادگی تعداد زیادی از مولدترین اقشار جامعه یعنی جوانان میشود. از مهمترین درمان های این بیماری عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران است. این جراحی میتواند فرد را به زندگی بدون درد و کارا برگرداند.

در این مقاله ابتدا کلیاتی راجع به سیاه شدن سر استخوان ران یاد میگیریم و سپس تاثیر جراحی تعویض مفصل بر این بیماری و پس از آن مهمترین نکاتی که جراح و بیمار در مواجهه با این درمان باید در پیش گیرند بررسی خواهد شد.

سیاه شدن سر استخوان ران چیست

استخوان یک بافت زنده است. سیاه شدن سر استخوان ران بیماری است که در آن به دلایلی جریان خون به این قسمت از استخوان قطع شده و در نتیجه استخوان میمیرد.

شایعترین عللی که موجب اختلال در جریان خون به سر استخوان ران میشوند مصرف داروهای حاوی کورتون مانند پردنیزولون و دگزامتازون و مصرف الکل و یا ضرباتی است که به مفصل لگن وارد شده است.

سیاه شدن سر استخوان ران در هر سنی میتواند ایجاد شود ولی سیوع آن بیشتر در جوانان است. این بیماری موجب بروز درد لگن میشود که بیشتر در کشاله ران احساس میگردد. با پیشرفت بیماری مشکلات دیگری مانند کوتاه شدن پا و لنگش و محدودیت حرکتی هم میتوانند به مشکلات قبلی بیمار اضافه شوند.

در مراحل ابتدایی و وقتی بیماری هنوز زیاد پیشرفت نکرده است میتوان با جراحی دکمپرشن تا حدودی از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد ولی وقتی بیماری کاملا پیشرفت کند میتواند سر استخوان ران را کاملا از بین ببرد.

در این مرحله بیماری وارد فاز آرتروز و سائیدگی شده است. با این حال در این مرحله هم میتوان به بیمار کمک کرد. درمان سیاه شدن سر استخوان ران در مراحل پیشرفته انجام جراحی تعویض مفصل لگن و ران است.

تعویض مفصل لگن چه کمکی به سیاه شدن سر استخوان ران میکند

گفتیم وقتی خون به سر استخوان ران نمیرسد میمیرد. این وضعیت موجب میشود سختی استخوان از بین رفته و زیر فشار وزن تنه تغییر شکل بدهد. این تغییر شکل موجب تغییر در بیومکانیک مفصل ران و وارد شدن فشارهای بیش از حد تحمل به آن شده که نتیجه آن درد است.

در بعضی مواقع بیماری موجب تخریب کامل سر استخوان ران میشود. در این موارد جراحی تعویض مفصل لگن میتواند با برداشتن صورت مسئله مشکلات بیمار را حل کند. در این جراحی سر خراب شده استخوان ران برداشته شده و با یک سر مصنوعی از جنس فلز یا سرامیک تعویض میشود. در سطح داخلی حفره استابولوم هم لایه ای از یک پلاستیک فوق العاده مقاوم و یا سرامیک قرار میگیرد.

در نتیجه این عمل جراحی سطح سایشی مفصل ران کلا مصنوعی میشود و در نتیجه درد از بین میرود. چون دیگر در اینجا پایانه عصبی وجود ندارد که موجب درد شود. از طرف دیگر وقتی سر تغییر شکل یافته استخوان ران با یک سر کاملا گرد مصنوعی جایگرین شده است حرکات مفصل کاملا نرم و روان شده و کارایی به مفصل باز میگردد.

جراح میتواند با کارگذاشتن مفصل مصنوعی در مکان درست کوتاهی ایجاد شده در لگن را هم اصلاح کند. با ایجاد این تغییرات، لنگش بیمار هم تا حدود بسیار زیادی درست میشود.

آیا هر سیاه شدگی سر استخوان ران نیاز به جراحی تعویض مفصل دارد

خیر. تنها وقتی این بیماری موجب تغییر شکل سر استخوان ران شده و این تغییر شکل موجب بروز درد در لگن و کشاله ران شده است میتوان از جراحی تعویض مفصل استفاده کرد. وقتی بیماری هنوز در مراحل ابتدایی است و سر استخوان ران تغییر شکل نداده است میتوان از جراحی دکمپرشن سر استخوان ران استفاده کرد.

این جراحی از تعویض مفصل ساده تر بوده و در صورت موفقیت آمیز بودن بیمار نیازی به داشتن یک مفصل مصنوعی نخواهد داشت.

در جراحی تعویض مفصل لگن برای سیاه شدن سر استخوان ران، پزشک باید به چه نکاتی توجه کند

جراحی تعویض مفصل لگن برای سیاه شدن سر استخوان ران با تعویض مفصل های دیگر تفاوت هایی دارد که پزشک جراح باید به آنها توجه کند. مهمترین این نکات عبارتند از

  • علت مصرف کورتون که موجب این بیماری شده در بعضی افراد وجود بیماری های زمینه ای دیگر است که کورتون جزئی از داروهای مصرفی در بیماری است مانند مصرف کورتون در بیماری ام اس یا استفاده از کورتون در شیمی درمانی.
    در این موراد پزشک باید بیماری اولیه را هم در نظر داشته باشد و جراحی تعویض مفصل را متناسب با آن انجام دهد. مثلا اگر بیمار همراه با شیمی درمانی، رادیوتراپی هم داشته است ممکن است لازم شود تا از استم های سیمانی برای بیمار استفاده شود.
  • مصرف کورتون میتواند سیستم دفاع ایمنی بدن را ضعیف کند. پس اگر بیمار همچنان به مصرف کورتون ادامه میدهد پزشک باید اقدامات سختگیرانه بیشتری را برای پیشگیری از عفونت در مد نظر داشته باشد
  • در صورتیکه سیاه شدگی سر استخوان ران پیشرفت سریعی داشته و خیلی زود منجر به خرابی مفصل شده باشد التهاب زیادی در مفصل وجود دارد که در حین جراحی میتواند منجر به خونریزی بیش از معمول شود. پزشک باید برای این وضعیت از قبل آماده باشد
  • در صورتی که سیاه شدگی سریع پیشرفت کرده باشد استخوان در حین جراحی ممکن است بسیار ضعیف و نرم باشد. در این موارد پزشک باید برای پیشگیری از شکستگی های حین و بعد از جراحی مراقبت های لازم را انجام دهد
  • وقتی بیماری سیاه شدگی سریع پیشرفت کرده باشد کپسول مفصلی و رباط های اطراف مفصل شل و الاستیک هستند. در این واقع پزشک ممکن است برای پایداری بیشتر مفصل مصنوعی آن را قدری بلندتر کار بگذارد و پای بیمار بعد از جراحی از پای مقابل بلندتر شود. جراح باید به این مسئله واقف بوده و اقداماتی را مد نظر داشته باشد تا بعد جراحی طول هر دو پا تا حد امکان با هم یکی باشد
  • در بسیاری از موارد سیاه شدگی سر استخوان ران دو طرفه است ولی غالبا یک طرف شدیدتر است. در این موارد ممکن است هر دو مفصل ران یا یکی از آنها نیاز به جراحی تعویض مفصل داشته باشد

در جراحی تعویض مفصل لگن برای سیاه شدن سر استخوان ران، بیمار باید به چه نکاتی توجه کند

بعد از جراحی تعویض مفصل لگن برای سیاه شدگی مفصل ران خود بیمار هم باید نکات مهمی را رعایت کند تا نتایج بهتری از جراحی بدست آید. مهمترین این نکات عبارتند از

  • در صورتیکه وزن بیمار به علت مصرف کورتون زیاد شده است باید آن را کم کند. وزن زیاد موجب کم شدن طول عمر مفصل مصنوعی میشود
  • مصرف طولانی مدت کورتون عضلات را ضعیف میکند. در این موارد بیمار باید نرمش های طبی را با راهنمایی دکتر انجام دهد تا عضلات تنه و لگن او در اسرع وقت تقویت شوند. قویتر شدن این عضلات موجب میشود لنگش زودتر از بین رفته و عمر مفصل مصنوعی هم بیشتر شود
  • در صورت مصرف الکل و سیگار باید مصرف آنها را قطع کند
  • بیمار باید با مصرف غذاهای حاوی پروتئین و لبنیات به اندازه کافی استخوان های خود را قوی تر کند