درمان آرتروز یا سائیدگی لگن و مفصل ران

آرتروز و ساییدگی لگن و مفصل ران که به آن استئوآرتریت هم میگویند بیماری است که در آن به عللی مفصل ران خراب میشود و نتیجه آن بروز درد و محدودیت حرکتی در مفصل ران و در نتیجه بروز درد لگن و لنگیدن و بد راه رفتن است.

در این مقاله راجع به روند این بیماری و علت های بوجود آورنده آن، راجع به علائم ساییدگی لگن مفصل ران و درمان آن و بخصوص جراحی تعویض مفصل لگن مطالب مهمی را یاد خواهیم گرفت.

شایعترین مفصلی که در لگن سائیده میشود مفصل ران است. پس در غالب موارد منظور از سائیدگی لگن همان سائیدگی مفصل ران است.

آناتومی مفصل ران

مفصل ران در ناحیه لگن یکی از بزرگترین مفصل بدن است که بصورت گوی و کاسه ای است. کاسه آن حفره ای است که استابولوم نام دارد و قمستی از استخوان لگن است و گوی آن سر استخوان ران است.

سطح رویی سر استخون ران و سطح داخلی حفره استابولوم از غضروف مفصلی پوشیده شده که یک لایه صاف و لغزنده است و وظیفه آن تسهیل حرکت سر استخوان ران درون حفره استابولوم است.

مفصل ران

دور تا دور مفصل ران پرده بافتی ضخیمی به نام کپسول مفصلی است که مانند کیسه ای سر استخوان ران و حفره استابولوم را احاطه میکند. در سطح درونی کپسول مفصلی لایه نازکی از بافتی به نام سینوویوم وجود دارد که مایع مفصلی را ترشح میکند. به همین علت مایع مفصلی را مایع سینوویال هم میگویند.

برای مطالعه بیشتر در مورد آناتومی لگن و مفصل ران به مقاله مربوطه مراجعه کنید.

سائیدگی و آرتروز لگن و مفصل ران چیست

آرتروز و سائیدگی مفصل ران معمولا در سالمندان دیده میشود و در این سنین خراب شدن مفصل ران معمولا روند طبیعی پیر شدن است ولی سائیدگی میتواند در جوان ها هم دیده شود.

ساییدگی و آرتروز بیماری غضروف است. غضروف لایه است که در تمام مفاصل بدن وجود دارد و بر روی انتهای استخوان ها یعنی جایی که با هم مفصل میشوند قرار گرفته است.

این لایه غضروفی بسیار صاف و لغزنده است و موجب میشود حرکت دو سطح مفصلی در کنار هم روان انجام شود.

سائیدگی یا آرتروز بیماری است که در آن ابتدا غضروف مفصل نازک شده و بعد از مدتی کاملا از بین میرود. با از بین رفتن غضروف، استخوان های سطح مفصل ران شروع به سایش بر روی هم کرده و در نتیجه به تدریج از بین میروند. پس در مفصل ران در نهایت سر استخوان ران و سطح داخلی حفره استابولوم خراب میشوند.

این خرابی موجب بروز درد لگن میشوند. درد در ابتدا فقط در حین انجام فعالیت های شدید است ولی بعد از مدتی در حین راه رفتن معمولی هم درد احساس میشود و وقتی بیماری شدت پیدا میکند بیمار حتی در حالت استراحت هم احساس درد میکند.

سائیدگی مفصل ران بجز درد لگن میتواند مشکلات دیگری مانند محدودیت حرکتی مفصل، کوتاهی پا و لنگش هم ایجاد کند.

این آرتروز لگن در جوان ها بدنبال بیماری های دیگری ایجاد میشود. این بیماری ها موجب آسیب به غضروف مفصل میشوند و در نهایت منجر به سائیدگی و آرتروز میگردند.

علل سائیدگی و آرتروز لگن در ناحیه مفصل ران چیست

سائیدگی مفصل ران در سنین بالا معمولا جزئی از روند پیری است ولی اگر در یک فرد جوان ایجاد شود علتی دارد. در زیر شایعترین علل آن را بطور مختصر توضیح میدهیم.

دررفتگی و دیسپلازی مفصل ران

در دیسپلازی، مفصل ران بصورت مادرزادی و از بدو تولد شکل درستی ندارد. این بدشکلی مفصل که در موارد شدید خود را به صورت دررفتگی مفصل ران نشان میدهد بیومکانیک مفصل را تغییر داده و موجب بروز نیروهای بسیار زیاد به مفصل میشود. در نهایت مفصل ران تحت فشار این نیروها واداده و خراب میشود.

این خراب شدگی خود را بصورت آرتروز و سائیدگی نشان میدهد. آرتروز ناشی از دیسپلازی و دررفتگی مفصل معمولا در سنین 40 سالگی به بعد شروع میشود.

البته در کسانی که در بچگی برای درمان دررفتگی مادرزادی لگن و مفصل ران تحت عمل جراحی قرار گرفته و جراحی انها موفقیت آمیز نبوده است آرتروز میتواند در سن بیست سالگی هم دیده شود.

این نکته جالبی است که یک بیماری مادرزادی ممکن است در کودکی علائمی نداشته باشد ولی در سنین میانسالی بتواند موجب خرابی مفصل ران شود.

سیاه شدن سر استخوان ران

در این بیماری جریان خون سر استخوان ران متوقف شده و این موجب مردن سلول های استخوان میشود. شایعترین علت بروز سیاه شدن سر استخوان ران مصرف داروهای حاوی کورتون است.

سیاه شدن سر استخوان ران موجب تغییر شکل سر استخوان ران و در بعضی موارد از بین رفتن کامل و تخریب آن میشود. بدنبال آن بیمار دچار سائیدگی و ارتروز لگن و مفصل ران میشود

این بیماری شایعترین علت خراب شدن مفصل ران در جوان ها است که در بسیاری اوقات بیمار برای درمان درد ناشی از آن باید از جراحی تعویض مفصل لگن و ران استفاده کند.

شکستگی های مفصل ران

شکستگی های مفصل ران و شکستگی های استابولوم و شکستگی های سر استخوان ران در صورتی که بدجوش بخورند یا جوش نخورند میتوانند موجب خراب شدن استخوان شده و شکل آن را تغییر دهند.

این تغییر میتواند منجر به سایش مفصل و بروز آرتروز شود. گاهی اوقات ضربه اولیه در حین شکستگی میتواند با آسیب زدن به غضروف مفصل زمینه ساز بروز آرتروز در آینده شود.

آسیب غضروف مفصلی بدنبال ضربه

بدنبال ضربات شدید وارده به مفصل ران، حتی اگر شکستگی ایجاد نشود ممکن است غضروف سر استخوان ران یا غضروف داخل استابولوم آسیب ببیند و این آسیب موجب شروع روند ساییدگی یا استئوآرتریت مفصل ران میشود.

عفونت مفصل ران

عفونت های مفصل ران بیشتر، بچه ها را گرفتار میکند و موجب خرابی غضروف مفصلی میشود. با خرابی غضروف روند ساییدگی مفصل شروع شده و بتدریج پیشرفت میکند.

روماتیسم

گاهی اوقات خراب شدن مفصل ران نه به علت سائیدگی و آرتروز بلکه به دلیل روماتیسم بوجود میاید. مهمترین بیماری روماتیسمی که میتواند مفصل ران در ناحیه لگن را خراب کند روماتیسم مفصلی است.

در روماتیسم مفصلی سلول های لایه سینوویال فعالیت غیر طبیعی پیدا میکنند که موجب تخریب غضروف مفصلی میشود و بدنیال خراب شدن غضروف کل مفصل تخریب میشود.

روماتیسم های دیگری مانند بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان هم میتوانند موجب خراب شدن مفاصل ران شوند.

علائم سائیدگی و آرتروز لگن چیست

شایعترین و مهمترین علامت سائیدگی لگن و مفصل ران درد است. این درد معمولا در ابتدا کم است ولی به تدریج زیاد میشود. درد سائیدگی مفصل ران بیشتر در جلوی لگن و در ناحیه کشاله ران احساس میشود.

درد کشاله ران ناشی از آرتروز لگن معمولا در صبح ها و موقع برخاستن از خواب بیشتر احساس میشود. بعد از مدتی نشستن و وقتی میخواهیم شروع به حرکت و راه رفتن کنیم بیشتر احساس میشود.

در ابتدا درد در موقع راه رفتن های طولانی است. بعد از مدتی که بیماری پیشرفت میکند حتی با مقدار کمی راه رفتن هم درد ایجاد میشود و وقتی آرتروز باز هم پیشرفت بیشتری میکند درد میتواند در موقع استراحت هم وجود داشته باشد.

درد کشاله ران ناشی از سائیدگی مفصل ران میتواند به ران و زانو هم انتشار پیدا کند. ندرتا درد در لگن احساس نشده و فقط در زانو احساس میشود. درد سائیدگی مفصل ران ممکن است به کمر و به پشت لگن و باسن هم انتشار یابد.

علامت مهم دیگر آرتروز لگن محدودیت حرکتی است. به تدریج و با افزایش سائیدگی حرکات مفصل کم میشود و بیمار در حرکت دادن ران خود به جهات مختلف با مشکل موجه میشود.

بیمار ممکن است دیگر نتواند به راحتی دو زانو یا چهارزانو بنشیند و خم کردن مفصل ران به سختی امکانپذیر میشود. چرخش ران به خارج یا داخل هم محدود میشود. این محدودیت حرکتی به تدریج موجب لنگش میشوند. پس علامت مهم بعدی سائیدگی لگن لنگش است.

لنگش این بیماران بجز محدودیت حرکتی مفصل ران علل دیگری هم دارد. یکی از آنها کوتاه شدن طول استخوان ران است. به علت تغییر شکل سر استخوان ران و خراب شدن آن به تدریج ارتفاع سر استخوان کم میشود و این موجب کوتاهی ران میگردد. کوتاهی هم موجب لنگش میشود.

از طرف دیگر درد مفصل ران موجب میشود بیمار نتواند به راحتی راه برود واین کم راه رفتن به تدریج موجب ضعیف شدن عضلات لگن و ران میگردد. ضعف عضلانی ایجاد شده هم از علل دیگری است که موجب لنگش میشود.

تشخیص سائیدگی و آرتروز لگن چیست

برای تشخیص ساییدگی لگن و مفصل ران پزشک ابتدا خصوصیات درد را از بیمار سوال میکند و سپس او را به دقت معاینه میکند. حرکات مفصل ران و طول اندام ها و قدرت عضلات اندام تحتانی را بررسی میکند و سپس از روش های تصویربرداری استفاده میکند.

در رادیوگرافی مبتلایان به آرتروز معمولا کاهش فضای مفصلی و ایجاد استخوان اضافه در لبه های استابولوم دیده میشود و در دو طرف مفصل ممکن است کیست های استخوانی وجود داشته باشد.

غالب این سائیدگی ها را میتوان با یک رادیوگرافی ساده لگن تشخیص داد. با این حال در بعضی موارد جهت بررسی بیشتر نیاز میشود تا از دیگر روش های تصویر برداری بخصوص سی تی اسکن استفاده شود.

درمان آتروز و سائیدگی لگن و مفصل ران چیست

توجه به این نکته بسیار مهم است که روند سائیدگی مفصل وقتی شروع شد نه تنها درمان نمیشود بلکه متوقف هم نمیشود و پیشرفت میکند و به سمت بدتر شدن میرود. پس وقتی صحبت از درمان آرتروز میکنیم عموما منظور ما مدیریت این بیماری علائم این بیماری و مشکلاتی است که برای بیمار ایجاد کرده است.

درمان آرتروز مفصل ران در مراحل اولیه بیماری یعنی وقتی که شدت خرابی غضروف خیلی کم است درمان غیر جراحی و طبی است. این درمان ها کمک میکنند تا درد بیمار کم شود. مهمترین این اقدامات عبارتند از

♦ بیمار فشار زیادی به مفصل خود وارد نکند. مثلا از پله یا زمین های شیب دار زیاد استفاده نکند یا اشیاء سنگین را بلند نکند و یا از توالت های سنتی استفاده نکند یا ورزش های سنگین را انجام ندهد.

♦ با کمک ورزش های سبک مانند شنا عضلات کمر و لگن را تقویت کند.

♦ از دارو استفاده کند. مهمترین دسته دارویی که برای کاهش درد لگن از آنها استفاده میشود داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند بروفن، سلکوکسیب، دیکلوفناک، ناپروکسن و ایندومتاسین است. همچنین استامینوفن هم میتواند شدت درد ناشی از آرتروز لگن را کم کند.

♦ وزن را کم کند

♦ از عصا استفاده کند

♦ لگن را گرم نگهداری کند. در هوای سرد شلوار گرم بپوشد و در تابستان جلوی باد مستقیم کولر قرار نگیرد و از حوله برقی یا کیسه آب گرم برای اعمال گرمای موضعی در اطراف لگن استفاده کندو

چه درمان های جراحی برای آرتروز لگن هست

وقتی درمان های غیر جراحی نتوانند درد ناشی از ساییدگی لگن و مفصل ران را کنترل کنند پزشک از درمان های جراحی استفاده میکند. دو نوع جراحی در این بیماران مورد استفاده قرار میگیرد

در بیماران مبتلا به دیسپلازی مفصل ران اگر شدت ساییدگی کم باشد و قدری از غضروف هنوز باقی مانده باشد میتوان از عمل جراحی استئوتومی پری استابولار گنز استفاده کرد.

در این نوع از جراحی چند برش در استخوان های اطراف استابولوم داده میشود و سپس کل استابولوم تغییر جهت و تغییر پوزیشن داده میشود. سپس استابولوم در وضعیت جدید با کمک پیچ بیحرکت و فیکس میشود تا جوش بخورد.

این جراحی با بازتوزیع نیروهای وارد شده از طرف سر استخوان ران به حفره استابولوم درد مفصل ران را کنترل کرده و پیشرفت آرتروز را کند میکند.

اگر غضروف مفصلی خیلی تخریب شده باشد چاره ای جز جراحی تعویض مفصل ران نخواهد بودو

تعویض مفصل لگن چه کمکی به آرتروز مفصل ران میکند

در سائیدگی و آرتروز لگن سطح ساینده مفصل ران خراب میشود. کاری که جراحی تعویض مفصل میکند جایگزینی این سطوح ساینده خراب شده با سطوح مصنوعی است.

در یک مفصل مصنوعی ران درون حفره استابولوم یک کاسه فلزی کار گذاشته میشود و درون آن کاسه فلزی یک کاسه از جنس پلی اتیلن قرار میگیرد.

پلی اتیلن نوعی پلاستیک بسیار مقاوم به سایش است. سر استخوان ران هم که خراب شده عوض شده و به جای آن یک سر از جنس فلز یا سرامیک گذاشته میشود.

پس دو سطحی که بر روی هم سائیده میشوند معمولا فلز-پلی اتیلن یا سرامیک-پلی اتیلن هستند. چون بر روی این سطوح، عصبی وجود ندارد پس حرکت آنها موجب درد هم نمیشود. پس درد لگن بیمار از بین میرود.

پزشک میتواند با تغییر در محل جاگذاری عناصر سازنده مفصل مصنوعی کوتاهی احتمالی را هم که در پای بیمار بوجود آمده تا حدود زیادی برطرف کند.

از طرف دیگر بد راه رفتن و لنگش هم بعد از جراحی تا حدود زیادی خوب میشود و در نهایت محدودیت حرکتی که بر اثر تغییر شکل مفصل ران ایجاد شده است را هم میتواند تا حدود زیادی با جراحی تعویض مفصل ران بهبود داد.

در جراحی تعویض مفصل ران برای آرتروز، پزشک باید به چه نکاتی توجه کند

عمل تعویض مفصل لگن و ران جراحی است که نتایج آن تا حدود زیادی به مهارت پزشک جراح بستگی دارد. جراح برای اینکه بهترین نتایج بدست آمده و احتمال بروز عوارض احتمالی به حداقل برسد در جراحی بیماران مبتلا به آرتروز مفصل ران باید به نکات زیر توجه کند

برای دسترسی به استخوان های آسیب دیده پزشک باید مسیری را از روی پوست و از ورای عضلات شکاف داده و باز کند تا بتواند به محل مورد نظر برسد.

در این مسیر باید جراحی به نحوی انجام شود که حداقل آسیب به عضلات و عروق و اعصاب و دیگر بافت هایی که در مسیر جراحی هستند برسد. هرچه آسیب کمتر باشد بهبودی سریعتر و احتمال عفونت بعد از جراحی کمتر خواهد بود.

رعایت اصول استریلیته در اطاق عمل و کاهش میزان میکروب های روی پوست بیمار و درمان هر منشا عفونت در بدن بیمار قبل از انجام جراحی جهت کاهش احتمال بروز عفونت بعد ا زجراحی

دقت در محل و زوایای کارگذاری اجزاء تشکیل دهنده مفصل مصنوعی جهت کاهش احتمال دررفتگی بعد از جراحی و جهت افزایش طول عمر مفصل و جهت اصلاح اختلاف احتمالی در طول اندام ها

مراقیت از استخوان در حین آماده کردن آن برای کارگذاری مفصل مصنوعی جهت پیشگیری از بروز شکستگی در حین عمل جراحی یا حتی بعد از آن

در جراحی تعویض مفصل ران برای آرتروز، بیمار باید به چه نکاتی توجه کند

بعد از جراحی تعویض مفصل ران بیمار باید برای بدست آوردن بهترین نتایج به نکاتی خاص عمل کند. بعضی از نکات بسته به نوع تعویض مفصل متفاوتند که بیمار باید آنها را از پزشک جراح خود بپرسد. مهمترین این نکات عبارتند از

♦ مراقبت از زخم جهت پیشگیری از عفونت

♦ رعایت دستورالعمل های پیشگیری از بروز لخته در ساق که مهمترین آنها عبارتند از مصرف داروهای تجویز شده به توسط پزشک و استفاده از جوراب واریس و حرکت دادن مچ پا

♦ رعایت روش راه رفتن و نشستن و ایستادن برای پیشگیری از دررفتگی احتمالی مفصل مصنوعی بعد از جراحی و برای پیشگیری از شکستگی های اطراف مفصل مصنوعی و پیشگیری از لق شدن زودرس مفصل

♦ در صورت اضافه وزن بیمار باید آن را کم کند. وزن زیاد عمر مفصل مصنوعی را کم کرده و احتمال بروز عفونت احتمالی در محل جراحی را زیاد میکند

♦ در صورت وجود دیابت بیمار باید قند خون خود را تا حد امکان کنترل کند. قند بالا بهبود زخم را به تاخیر انداخته و احتمال عفونت بعد از جراحی را افزایش میدهد

♦ در صورت مصرف دخانیات باید آن را قطع کرد. حداقل یکی دو ماه قبل از جراحی تا سه چهار ماه بعد از جراحی. استفاده از سیگار و قلیان موجب کاهش میزان اکسیژن خون شده و بهبود زخم جراحی را به تاخیر میاندازد و احتمال عفونت بعد از جراحی را افزایش میدهد

جراحی تعویض مفصل لگن در بیمار مبتلا به سائیدگی و آرتروز مفصل ران نیاز به همکاری نزدیک پزشک و بیمار داشته و برای بدست آوردن بهترین نتایج در آن هم پزشک و هم ب