دکتر مهرداد منصوری. جراح لگن دکتر مهرداد منصوری. جراح لگن و مفصل ران
نویسنده : دکتر مهرداد منصوری – متخصص ارتوپدی – جراح لگن و مفصل ران
تعویض مفصل لگن و ران رایج ترین درمان جراحی برای درمان سائیدگی و آرتروز مفصل ران است. در واقع شایعترین بیماری که با جراحی تعویض مفصل درمان میشود همین آرتروز و سائیدگی مفصل ران است.
در این مقاله راجع به تاثیر تعویض مفصل بر سائیدگی و نکاتی که در جراحی تعویض مفصل لگن در این بیماران باید رعایت کرد مطالب مهمی را یاد خواهیم گرفت.
فهرست مطالب
آرتروز و سائیدگی مفصل ران چیست
سائیدگی یا آرتروز بیماری است که در آن ابتدا غضروف مفصل نازک شده و بعد از مدتی کاملا از بین میرود. با از بین رفتن غضروف، استخوان های سطح مفصل ران شروع به سایش بر روی هم کرده و در نتیجه به تدریج از بین میروند. پس در نهایت سر استخوان ران و سطح داخلی حفره استابولوم خراب میشوند.
این خرابی موجب بروز درد لگن میشوند. درد در ابتدا فقط در حین انجام فعالیت های شدید است ولی بعد از مدتی در حین راه رفتن معمولی هم درد احساس میشود و وقتی بیماری شدت پیدا میکند بیمار حتی در حالت استراحت هم احساس درد میکند.
سائیدگی مفصل ران بجز درد لگن میتواند مشکلات دیگری مانند محدودیت حرکتی مفصل، کوتاهی پا و لنگش هم ایجاد کند.
آرتروز و سائیدگی مفصل ران معمولا در سالمندان دیده میشود و در این سنین خراب شدن مفصل ران معمولا روند طبیعی پیر شدن است ولی سائیدگی میتواند در جوان ها هم دیده شود. این آرتروز لگن در جوان ها بدنبال بیماری های دیگری ایجاد میشود. این بیماری ها موجب آسیب به غضروف مفصل میشوند و در نهایت منجر به سائیدگی و آرتروز میگردند.
شایعترین بیماری هایی که میتوانند در سنین جوانی و میانسالی موجب بروز آرتروز و سائیدگی مفصل ران شوند عبارتند از
سیاه شدن سر استخوان ران
در این بیماری جریان خون سر استخوان ران متوقف شده و این موجب مردن سلول های استخوان میشود. شایعترین علت بروز سیاه شدن سر استخوان ران مصرف داروهای حاوی کورتون است. این بیماری شایعترین علت خراب شدن مفصل ران در جوان ها است که در بسیاری اوقات بیمار برای درمان درد ناشی از آن باید از جراحی تعویض مفصل لگن و ران استفاده کند
دررفتگی و دیسپلازی مفصل ران
در دیسپلازی، مفصل ران بصورت مادرزادی و از بدو تولد شکل درستی ندارد. این بدشکلی مفصل که در موارد شدید خود را به صورت دررفتگی مفصل ران نشان میدهد بیومکانیک مفصل را تغییر داده و موجب بروز نیروهای بسیار زیاد به مفصل میشود. در نهایت مفصل ران تحت فشار این نیروها واداده و خراب میشود.
این خراب شدگی خود را بصورت آرتروز و سائیدگی نشان میدهد. آرتروز ناشی از دیسپلازی و دررفتگی مفصل معمولا در سنین 40 سالگی به بعد شروع میشود. البته در کسانی که در بچگی برای درمان دررفتگی لگن تحت عمل جراحی قرار گرفته و جراحی انها موفقیت آمیز نبوده است آرتروز میتواند در سن بیست سالگی هم دیده شود.
این نکته جالبی است که یک بیماری مادرزادی ممکن است در کودکی علائمی نداشته باشد ولی در سنین میانسالی بتواند موجب خرابی مفصل ران شود.
شکستگی های لگن
شکستگی های لگن در ناحیه مفصل ران و گردن استخوان ران و استابولوم اگر بد جوش بخورند یا اصلا جوش نخورند میتوانند موجب خرابی مفصل ران و بروز آرتروز و سائیدگی مفصل شوند. گرچه این شکستگی ها میتوانند در هر سنی ایجاد شوند ولی معمولا جوان ترها را گرفتار میکنند.
تعویض مفصل لگن چه کمکی به آرتروز مفصل ران میکند
در سائیدگی و آرتروز لگن سطح ساینده مفصل ران خراب میشود. کاری که جراحی تعویض مفصل میکند جایگزینی این سطوح ساینده خراب شده با سطوح مصنوعی است.
در یک مفصل مصنوعی ران درون حفره استابولوم یک کاسه فلزی کار گذاشته میشود و درون آن کاسه فلزی یک کاسه از جنس پلی اتیلن قرار میگیرد. پلی اتیلن نوعی پلاستیک بسیار مقاوم به سایش است. سر استخوان ران هم که خراب شده عوض شده و به جای آن یک سر از جنس فلز یا سرامیک گذاشته میشود.
پس دو سطحی که بر روی هم سائیده میشوند معمولا فلز-پلی اتیلن یا سرامیک-پلی اتیلن هستند. چون بر روی این سطوح، عصبی وجود ندارد پس حرکت آنها موجب درد هم نمیشود. پس درد لگن بیمار از بین میرود.
پزشک میتواند با تغییر در محل جاگذاری عناصر سازنده مفصل مصنوعی کوتاهی احتمالی را هم که بوجود آمده تا حدود زیادی برطرف کند. از طرف دیگر بد راه رفتن و لنگش هم بعد از جراحی تا حدود زیادی خوب میشود و در نهایت محدودیت حرکتی که بر اثر تغییر شکل مفصل ران ایجاد شده است را هم میتواند تا حدود زیادی با جراحی تعویض مفصل ران بهبود داد.
در جراحی تعویض مفصل ران برای آرتروز، پزشک باید به چه نکاتی توجه کند
عمل تعویض مفصل لگن و ران جراحی است که نتایج آن تا حدود زیادی به مهارت پزشک جراح بستگی دارد. جراح برای اینکه بهترین نتایج بدست آمده و احتمال بروز عوارض احتمالی به حداقل برسد در جراحی بیماران مبتلا به آرتروز مفصل ران باید به نکات زیر توجه کند
- برای دسترسی به استخوان های آسیب دیده پزشک باید مسیری را از روی پوست و از ورای عضلات شکاف داده و باز کند تا بتواند به محل مورد نظر برسد. در این مسیر باید جراحی به نحوی انجام شود که حداقل آسیب به عضلات و عروق و اعصاب و دیگر بافت هایی که در مسیر جراحی هستند برسد. هرچه آسیب کمتر باشد بهبودی سریعتر و احتمال عفونت بعد از جراحی کمتر خواهد بود
- رعایت اصول استریلیته در اطاق عمل و کاهش میزان میکروب های روی پوست بیمار و درمان هر منشا عفونت در بدن بیمار قبل از انجام جراحی جهت کاهش احتمال بروز عفونت بعد ا زجراحی
- دقت در محل و زوایای کارگذاری اجزاء تشکیل دهنده مفصل مصنوعی جهت کاهش احتمال دررفتگی بعد از جراحی و جهت افزایش طول عمر مفصل و جهت اصلاح اختلاف احتمالی در طول اندام ها
- مراقیت از استخوان در حین آماده کردن آن برای کارگذاری مفصل مصنوعی جهت پیشگیری از بروز شکستگی در حین عمل جراحی یا حتی بعد از آن
در جراحی تعویض مفصل ران برای آرتروز، بیمار باید به چه نکاتی توجه کند
بعد از جراحی تعویض مفصل ران بیمار باید برای بدست آوردن بهترین نتایج به نکاتی خاص عمل کند. این نکات به تفصیل در مقاله ” تعویض مفصل ران. راهنمای جامع بیماران “ ذکر شده اند. با این حال بعضی از نکات بسته به نوع تعویض مفصل متفاوتند که بیمار باید آنها را از پزشک جراح خود بپرسد. مهمترین این نکات عبارتند از
- مراقبت از زخم جهت پیشگیری از عفونت
- رعات دستورالعمل های پیشگیری از بروز لخته در ساق که مهمترین آنها عبارتند از مصرف داروهای تجویز شده به توسط پزشک و استفاده از جوراب واریس و حرکت دادن مچ پا
- رعایت روش راه رفتن و نشستن و ایستادن برای پیشگیری از دررفتگی احتمالی مفصل مصنوعی بعد از جراحی و برای پیشگیری از شکستگی های اطراف مفصل مصنوعی و پیشگیری از لق شدن زودرس مفصل
- در صورت اضافه وزن بیمار باید آن را کم کند. وزن زیاد عمر مفصل مصنوعی را کم کرده و احتمال بروز عفونت احتمالی در محل جراحی را زیاد میکند
- در صورت وجود دیابت بیمار باید قند خون خود را تا حد امکان کنترل کند. قند بالا بهبود زخم را به تاخیر انداخته و احتمال عفونت بعد از جراحی را افزایش میدهد
- در صورت مصرف دخانیات باید آن را قطع کرد. حداقل یکی دو ماه قبل از جراحی تا سه چهار ماه بعد از جراحی. استفاده از سیگار و قلیان موجب کاهش میزان اکسیژن خون شده و بهبود زخم جراحی را به تاخیر میاندازد و احتمال عفونت بعد از جراحی را افزایش میدهد
جراحی تعویض مفصل لگن در بیمار مبتلا به سائیدگی و آرتروز مفصل ران نیاز به همکاری نزدیک پزشک و بیمار داشته و برای بدست آوردن بهترین نتایج در آن هم پزشک و هم بیمار باید نکات مهمی را رعایت کنند.
