عمر مفصل مصنوعی لگن چقدر است

نویسنده : دکتر مهرداد منصوری – متخصص ارتوپدی – جراح لگن و مفصل ران

عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران یکی از موفقیت آمیزترین اعمال جراحی در طب است که میتواند درد شدید لگن بیمار را کاملا از بین برده و او را به زندگی طبیعی خود برگرداند. با این حال تقریبا همه بیماران قبل از جراحی از پزشک خود میپرسند مفصل مصنوعی لگن که برای آنها استفاده میشود تا چه مدتی در بدن آنها سالم باقی میماند و کار میکند و عمر این مفاصل چقدر است.

در صورتیکه تمامی شرایط مطلوب آماده باشد یک مفصل مصنوعی لگن و ران میتواند تا بیش از سی سال هم به راحتی کار کند. ولی این شرایط چیست.

 در این مقاله سعی میکنم بطور مفصل به این سوال پاسخ دهم. در ابتدا عللی که میتوانند مفصل مصنوعی را خراب کنند و پس از آن راه های افزایش عمر مفصل را بررسی میکنیم.

بیشترین ترس از مفصل مصنوعی بی اطلاعی از عمر آن است

بعضی از پزشکان به بیمار میگویند بهتر است مفصل مصنوعی را در سن بالای 50 سال بگذارید چون عمر آن کم است. این حرف شاید در 40 سال قبل حرف درستی بود ولی امروز با پیشرفت های زیادی که در جنس مفاصل مصنوعی و تکنیک های کارگذاری آن ایجاد شده ماندگاری مفاصل مصنوعی لگن زیاد شده و افراد میتوانند در سنین جوانی هم اقدام به جراحی تعویض لگن کنند. در ادامه در این مورد بیشتر صحبت میکتیم.

آیا مفصل مصنوعی لگن خراب میشود

قبل از هر چیز بگذارید این مطلب را روشن کنم که موادی که در ساخت مفاصل مصنوعی بکار میرود یعنی فلز و پلی اتیلن و سرامیک، با یدن کاملا سازگارند و بدن آنها را به عنوان جسم خارجی پس نمیزند. به ندرت ممکن است بعضی افراد نسبت به بعضی فلزات بکار رفته در مفاصل مصنوعی آلرژی داسته باشند. پس در مفصل مصنوعی مشکلی به عنوان پس زدن آن به توسط بدن نیست.

وقتی صحبت از عمر مفصل مصنوعی میشود منظور صرفا خراب شدن خود مفصل نیست. منظور این است که مفصل تا چه موقع میتواند کار درست خود را انجام دهد. بگذارید بیشتر توضیح دهم.

اتفاق هایی که در محل جراحی یک مفصل مصنوعی ممکن است بیفتد که موجب اختلال در کار آیی آن شود عبارتند از:

لق شدن مفصل مصنوعی

جنس قسمت هایی از مفاصل مصنوعی که با استخوان بدن تماس دارند از فلز است. قابلیت انعطاف این فلزات با قابلیت انعطاف استخوان تفاوت دارد. میدانیم وقتی نیرویی به جسمی وارد میشود آن جسم حرکت میکند. تفاوت در قابلبت انعطاف موجب میشود در هنگام وارد شدن نیرو به اندام، میزان حرکت فلز و استخوان متفاوت باشد و نتیجه آن بوجود آمدن حرکت بین فلز و استخوان است.

با هر قدمی که فرد برمیدارد این حرکات متناوب ایجاد میشوند و این حرکات فشارهایی به استخوان وارد میکنند که به تدریج و در طول زمان میتوانند موجب خرابی استخوان در سطح تماس شوند. این خرابی میتواند موجب ایجاد فاصله بین فلز و استخوان شود که نتیجه آن لق شدن محل اتصال فلز و استخوان است.

قبلا قسمت های فلزی مفاصل مصنوعی از آلیاژ های کروم کبالت ساخته میشد که تفاوت انعطاف آنها با استخوان خیلی زیاد بود و این موجب بروز این مشکلات میشد. بعد از مدتی از فولاد استفاده شد که این مشکل را کمتر دارد.

در حال حاضر قسمت های فلزی مفاصل مصنوعی از آلیاژ های تینانیوم ساخته میشوند که حداقل تفاوت انعطاف را با استخوان دارند و این مشکلات را کمتر ایجاد میکنند. تحقیقات همچنان برای بدست اوردن مواد محکم ولی در عین حال با قابلیت انعطاف شبیه به استخوان ادامه دارد.

خوردگی سطوح ساینده

در هر مفصل مصنوعی دو سطح وجود دارد که روی هم سائیده میشوند. سعی میشود اینها از جنس هایی ساخته شوند که کمترین اصطکاک را داشته باشند. معمولا جنس سطوحی که روی هم سائیده میشوند از فلز-پلی اتیلن یا سرامیک-پلی اتیلن یا سرامیک-سرامیک است.

با این حال هر سایشی در دراز مدت میتواند موجب خوردگی در سطوح شود. این خوردگی به تدریج سطوح را خراب میکند. نتیجه خراب شدن سطوح، ایجاد فاصله بین آنها است که میتواند موجب دررفتگی مفصل مصنوعی شود.

خوردگی استخوان های اطراف مفصل مصنوعی

سائیده شدن سطوح ساینده مفصل مصنوعی موجب آزاد شدن ذرات بسیار ریزی از آنها میشود. سلول های دفاعی بدن این ذرات را میکروب تشخیص داده و سمی ترشح میکنند تا آن را از بین ببرند. البته سم بر روی این ذرات تاثیری ندارد ولی موجب آسیب به سلول های استخوانی میشود. سلول های استخوانی که خراب شوند حفرات و کیست های استخوانی ایجاد میشود که میتوانند موجب بروز دو مشکل شوند

• کیست ها استخوان را ضعیف کرده و احتمال شکستگی را بیشتر میکنند
• کیست ها اتصال مفصل مصنوعی و استخوان را ضعیف میکنند و موجب لق شدن مفصل میشوند

مشکلات دیگری که میتواند کارکرد مفصل مصنوعی را خراب کند عبارتند از

• دررفتگی مفصل مصنوعی
• عفونت محل جراحی

حالا که متوجه شدیم چه مشکلات احتمالی میتواند برای مفصل مصنوعی مشکل ایجاد کند میتوانیم راه های کم کردن این مشکلات و در نتیجه افزایش عمر مفصل مصنوعی را پیدا کنیم.

عوامل موثر بر عمر مفصل مصنوعی لگن چیست

مهمترین عواملی که بر عمر یک مفصل مصنوعی لگن تاثیر میگذارند عبارتند از:

جنس مفصل مصنوعی

هرچه جنس مفصل مصنوعی لگن بهتر باشد عمر آن هم بیشتر خواهد بود. سطوح ساینده مفصل مصنوعی که خوب باشند دیرتر از بین میروند و در نتیجه احتمال ناپایداری مفصل مصنوعی کم میشود.

این سطوح وقتی دیر سائیده شوند ذرات آزاد شده از آنها کمتر شده و در نتیجه احتمال ایجاد کیست و شکستگی و لقی احتمالی بدنبال آن کم میشود. جنس فلز مفصل که خوب باشد قابلیت انعطاف بیشتری داشته و احتمال لقی در مفصل مصنوعی کم میشود

تکنیک جراحی

حتی بهترین مفصل مصنوعی اگر درست کار گذاشته نشود ممکن است بسرعت خراب شود. پس تبحر جراح و روشی که مفص مصنوعی را کار میگذارد از مهمترین عوامل افزایش طول عمر مفصل است.

مفاصل مصنوعی با اشکال و طراحی های متفاوتی عرضه میشوند. پزشک باید بتواند متناسب با شکل مفصل خراب شده بهترین نوع و شکل مفصل مصنوعی که متناسب با استخوان های بیمار باشد را انتخاب کرده و استفاده کند.

اگر مفصل مصنوعی درست کار گذاری نشود احتمالی لقی و شکستگی اطراف مفصل مصنوعی و دررفتگی مفصل مصنوعی و عفونت بافت های اطراف آن بیشتر میشود و تمامی این عوامل میتوانند عمر مفصل مصنوعی را کم کنند

اقدامات فرد

پس از انجام جراحی تعویض مفصل لگن بیمار باید دستورات پزشک را به درستی انجام دهد تا عمر مفصل مصنوعی او بیشتر شود. بطور مثال باید وزن خود را متعادل نکه دارد. باید از سیگار و دخانیات دوری کند. در صورت وجود دیابت باید قند خون خود را در حد قابل قبولی نگه دارد.

باید با انجام نرمش های طبی عضلات تنه و لگن خود را قوی نگه دارد و بسیاری دستورات دیگر. هرچه بیمار این نکات را بیشتر و بهتر رعایت کند عمر مفصل مصنوعی او بیشتر خواهد شد

وضعیت فعلی مفصل

درجه تخریب مفصل و وضعیت مفصلی که باید جراحی شود بر عمر مفصل مصنوعی تاثیر میگذارد. مفصل مصنوعی باید بر یک بستر استخوانی مناسب متصل شود. اگر این بستر بیش از حد تخریب شده و اتصال کافی و خوبی بین مفصل مصنوعی و استخوان لگن ایجاد نشود عمر مفصل مصنوعی کم میشود. پس نباید بگذاریم مفصل خراب شده ما آنقدر تخریب شود و از بین برود که بستر آن برای اتصال به مفصل مصنوعی کافی نباشد.

نتیجه گیری

جدیدترین مطالعات نشان داده است که اگر شرایط مطلوبی که در بالا به آن اشاره شد برای جراحی تعویض مفصل لگن وجود داشته باشد حدود 95 درصد مفاصل مصنوعی لگن بیش از 10 سال عمر میکنند و حدود 85 درصد آنها بیش از 20 سال عمر میکنند و انتظار داشتن یک مفصل مصنوعی لگن با عمر بیش از سی سال در صورتیکه جراحی به درستی انجام شود کاملا امکانپذیر است.