درمان کوتاهی پا با تعویض مفصل لگن

جراحی تعویض مفصل لگن و ران بهترین وسیله ای است که بشر برای کنترل درد ناشی از تخریب این مفصل در اختیار دارد. با این حال بسیاری از کسانی که تصمیم به انجام این جراحی دارند از کوتاهی پا هم شاکی هستند و سوال میکنند جراحی تعویض مفصل لگن تا چه حد میتواند این کوتاهی را درمان کند.

از طرف دیگر خیلی از کسانی که به علت مشکلات لگن دچار کوتاهی پا شده اند میپرسند آیا میتوان برای درمان این کوتاهی از جراحی تعویض مفصل استفاده کرد. در این مقاله سعی میکنم این مطالب را بازتر کرده و به آنها پاسخ دهم.

کوتاهی پا چه مشکلی را ایجاد میکند

در ارتوپدی منظور از پا قسمتی از اندام تحتانی است که زیر مچ پا قرار گرفته و موقع راه رفتن بر روی زمین قرار میگیرد ولی عامه مردم در غالب اوقات منظورشان از پا کل اندام تحتانی است. در اینجا هم منظور ما کوتاهی کل اندام تحتانی است.

کوتاهی اندام تحتانی یا پا میتواند براثر کم شدن طول یا کوتاه شدن استخوان ران یا ساق یا مفصل ران یا مفصل زانو بوجود بیاید. هرکدام از اینها که کوتاه شوند موجب میشود کف پای کوتاه شده موقع راست ایستادن از زمین فاصله بگیرد.

با این حال برای راه رفتن بدون عصا باید بتوانیم کف هر دو پا را بر روی زمین قرار دهیم. برای اینکه کف پای کوتاه شده بتواند بر روی زمین قرار گیرد تنها راه چرخش کل حلقه لگن است. این چرخش میتواند پای کوتاه شده را تا 3-2 سانتیمتر هم پایینتر آورده و بر روی زمین قرار دهد.

بنابراین کوتاهی تا این حد مشکل خاصی برای فرد ایجاد نکرده و میتواند بدون علائم ظاهری لنگش باشد ولی چون توانایی حلقه لگن در چرخش حدی دارد، وقتی کوتاهی پا از این حد بیشتر میشود لنگش ظاهر میشود.

علت کوتاهی پا چیست

قبلا گفتیم استخوان ران، استخوان ساق، مفصل ران یا مفصل زانو هرکدام که کوتاه شوند میتوانند موجب کوتاهی پا شوند. هر عاملی که بتواند موجب خراب شدن مفصل ران شود میتواند سر استخوان ران را از حالت گرد  کروی خارج کند و این موجب میشود ارتفاع سر کاهش پیدا کند.

کاهش ارتفاع سر استخوان ران موجب کاهش ارتفاع کل اندام تحتانی میشود. بیماری هایی مانند سائیدگی و آرتروز مفصل ران، سیاه شدن سر استخوان ران و روماتیسم های مفصل ران میتوانند با تغییر در ارتفاع سر استخوان ران موجب کوتاهی پا شوند.

از طرف دیگر تغییر شکل حفره استابولوم در بد جوش خوردن یا جوش نخوردن شکستگی های حفره استابولوم هم میتواند موجب کوتاهی پا شود.

دررفتگی مادرزادی مفصل ران بیماری دیگری است که میتواند پا را کوتاه کند. در این بیماری سر استخوان ران به جای اینکه درون حفره استابولوم باشد به بالای آن جابجا میشود.

این جابجایی گرچه تغییر محسوسی در طول کلی استخوان ها ایجاد نمیکند ولی موجب جابجایی و شیفت کل استخوان های اندام تحتانی به بالا شده و در نتیجه طول ظاهری پا کم میشود و در نتیجه در این بیماری شاهد لنگش هستیم.

علت دیگر کوتاهی پا چرخش لگن است. در بعضی آسیب های مفصل ران کل حلقه لگن چرخش پیدا میکند و این چرخش میتواند موجب کوتاهی و یا بلندی ظاهری پا شود.

آیا تعویض مفصل لگن میتواند هر کوتاهی پا را درمان کند

در عمل جراحی تعویض مفصل ران، این مفصل خراب شده با یک مفصل مصنوعی جایگزین میشود. بنابراین طبیعی است که این جراحی فقط میتواند بر روی کوتاهی هایی که منشا آنها در مفصل ران است تاثیرگذار باشد.

آیا کوتاهی پا به هر اندازه را میتوان با جراحی تعویض مفصل لگن درست کرد

پزشک میتواند موقع جراحی با تغییر در پارامترهای جراحی طول مفصل و در نتیجه طول پا را بیشتر کند ولی این افزایش طول حدی دارد و نمیتوان آن را به هر اندازه ای بلند کرد.

میدانیم در اطراف مفصل ران بافت های عضلانی و تاندونی و لیگامانی و شریان و اعصاب وجود دارند. وقتی استخوان های مفصل کوتاه میشوند طول این بافت ها هم کم میشود. بلند کردن مفصل مستلزم کش آمدن و بلند شدن نسبی این بافت ها هم هست ولی این توانایی در کش آمدن حدی دارد.

گاهی اوقات لیگامان های اطراف مفصل چنان کوتاه شده اند که به هیچ وجه کش نیامده و اجازه بلند شدن مفصل را نمیدهند.

مثلا وقتی بیمار قبلا چند بار در ناحیه لگن جراحی شده است بافت جوشگاهی یا اسکار در اطراف لیگامان ها و عضلات مفصل ایجاد میشود که قابل کش آمدن نیستند. اینها موقع بلند کردن مفصل مشکل ایجاد میکنند.

مثال دیگر وضعیت اعصاب اطراف مفصل است. اگر موقع جراحی تعویض مفصل لگن طول مفصل را بیش از حد بلند کنیم عصب سیاتیک تحت کشش قرار گرفته و این میتواند موجب آسیب به آن و حتی فلج شدن عصب شود.

پس جراح تا حدی پا را بلند میکند که آسیبی به بافت های اطراف مفصل وارد نشود. اینکه پا را تا چند سانتیمتر میتوان بلند کرد را معمولا نمیتوان قبل از جراحی بطور دقیق مشخص کرد.

معمولا تا دو سه سانتیمتر کوتاهی مفصل را میتوان بلند کرد. البته همین جبران کوتاهی هم نیاز به تبحر جراح دارد و در بسیاری موارد بدست آوردن طول در مفصل کار دشواری است.

پزشک موقع جراحی وضعیت بافت های اطراف مفصل را تحت نظر قرار داده و کوتاهی پا را تا حدی جبران میکند که آسیبی به بافت های اطراف وارد نگردد.

نکته دیگر این است که وقتی چرخش کل حلقه لگن موجب کوتاهی ظاهری پا میشود در موقع جراحی میتوان با تصحیح بیومکانیک مفصل ران این چرخش را تا حدود زیادی برطرف کرده و با اینکار طول پا را تصحیح کرد.

در این موارد ممکن است بتوان کوتاهی پا را حتی بیش از سه سانتیمتری که در قبل گفته شد بلند کرد.

آیا ممکن است با جراحی تعویض مفصل لگن پا بلندتر از طبیعی شود

بله این امکان وجود دارد. در غالب اوقات خراب شدن مفصل ران یک روند طولانی است که در طول چند سال میتواند طول مفصل را کوتاه کند.

وقتی بعد از جراحی طول پا اصلاح میشود چون این اتفاق به ناگهان ایجاد شده بیمار موقع راه رفتن متوجه آن میشود و در بعضی اوقات فکر میکند پای او حتی بلندتر از طبیعی شده است. این حس در غالب موارد اشتباه است و احساس بلندی در غالب موارد بعد از چند ماه از بین میرود.

البته گاهی اوقات حین جراحی پا حقیقتا ار طبیعی هم بلندتر میشود. البته همه جراح ها تمایل دارند طول هر دو پا یکی شود ولی گاهی اوقات مجبور میشوند طول پای عمل شده را از حد طبیعی هم بلندتر کنند. یکی از این موارد ناپایداری های مفصل ران در حین جراحی است.

اگر پزشک جراح احساس کند مفصل ران در حین جراحی ناپایدار است ممکن است تنها راه بدست آوردن پایداری، بلندتر کردن پا باشد. بدن با قدری بلندی پا بهتر کنار میاید تا ناپایداری مفصل ران. البته جراح باید سعی کند تا حد امکان طول حقیقی پاها را به هم نزدیک نگه دارد.

نتیجه گیری

وقتی مفصل ران به هر دلیلی خراب شده و پزشک تصمیم به جراحی تعویض مفصل ران میگیرد این امکان وجود دارد که در حین جراحی با تغییر در محل کارگذاری مفصل مصنوعی طول پا را بلندتر کرد.

اینکه پزشک تا چه حد میتواند پای کوتاه شده را بلند کند بسته به عوامل بسیار زیادی متغیر و متفاوت است ولی در غالب اوقات پزشک در صورت داشتن تبحر کافی میتواند طول پا را در حد دو سه سانتیمتر بلند کند.