دیسپلازی مفصل ران چیست

دیسپلازی مفصل ران نوعی بیماری مادرزادی است که در آن مفصل ران شکل مناسبی ندارد و همین عامل موجب میشود تا فرد در سنین بزرگسالی دچار سائیدگی و آرتروز لگن و مفصل ران شود.

برای اینکه متوجه دیسپلازی شویم باید ابتدا قدری با آناتومی مفصل ران آشنا شویم.

آناتومی کاربردی مفصل ران

مفصل ران جایی است که استخوان ران به لگن متصل میشود. بالای استخوان ران کاملا گرد و مدور است و به آن سر استخوان ران میگویند. در مفصل ران سر استخوان ران درون یک فرورفتگی شبیه به کاسه که در استخوان لگن وجود دارد قرار میگیرد.

به این کاسه حفره استابولوم میگویند. مجموع سر استخوان ران و حفره استابولوم قسمت های استخوانی مفصل ران را تشکیل میدهند. در اطراف این استخوان ها پرده های بافتی به نام کپسول مفصلی دور تا دور این دو را گرفته و آنها را میپوشاند.

روی سر استخوان ران و روی سطح داخلی حفره استابولوم را لایه ای از غضروف پوشانده است تا این دو بتوانند با اصطکاک کمتری روی هم حرکت کنند.

دیسپلازی مفصل ران چگونه است

تغییر عمده ای که در این بیماری ایجاد میشود تغییر شکل حفره استابولوم است. مفصل ران بطور طبیعی طوری ساخته شده است که حفره استابولوم کاملا گود است و سر استخوان ران را درون خود جای داده است.

این گودی ذاتی موجب پایداری مفصل ران میشود بطوریکه این مفصل به راحتی در نمیرود. البته مقدار زیادی از پایداری مفاصل را کپسول مفصلی اطراف آنها و لیگامان های اطراف آنها تامین میکنند ولی در مورد مفصل ران شکل خود مفصل در پایداری آن تاثیر به سزایی دارد.

تغییر عمده ای که در دیسپلازی مفصل ران ایجاد میشود اینست که گودی آن کم میشود. اگر این گودی خیلی کم باشد نمیتواند سر استخوان ران را درون خود نکه دارد. به ناچار سر استخوان در میرود و فرد دچار دررفتگی مفصل ران میشود و چون این بیماری مادرزادی است به آن میگویند دررفتگی مادرزادی مفصل ران.

پس در واقع دررفتگی مادرزادی مفصل ران که در بین مردم به دررفتگی مادرزادی لگن معروف است به علت دیسپلازی مفصل ران ایجاد میشود.

حال اگر شدت بیماری خیلی زیاد نباشد چه. یعنی گودی حفره استابولوم کم باشد ولی نه آنقدر که سر استخوان ران را کاملا رها کند تا در برود. آن موقع چه اتفاقی میفتد.

در این موارد سر استخوان ران در داخل حفره استابولوم کمی به سمت بیرون لغزش پیدا میکند ولی در نمیرود و همانجا میماند. کپسول مفصلی و لیگامان های پرقدرت اطراف مفصل سر استخوان ران را در محل نگه میدارند.

این وضعیت گرچه موقتا موجب میشود مفصل پایدار شود و کار خودش را انجام دهد ولی در دراز مدت مشکلاتی را برای فرد ایجاد میکند.

سیر بیماری دیسپلازی مفصل ران

در یکی دو دهه اول عمر افراد مبتلا به این بیماری معمولا هیچ مشکلی ندارند و اصلا متوجه بیماری خود نمیشوند. اینها معمولا کسانی هستند که در خانواده دور یا نزدیک خود افراد دیگری مبتلا به دررفتگی مادرزادی مفصل ران دارند. عمه یا خاله ای دارند یا خواهر یا مادری دارند که میلنگد و بد راه میرود ولی خودشان مشکلی ندارند.

ژن دیسپلازی به این افراد هم منتقل شده است ولی این ژن در هر فردی با شدت و ضعف متفاوتی عمل میکند. در یک نفر میتواند موجب دررفتگی کامل لگن شود و در فرد دیگر میتواند دیسپلازی خفیفی ایجاد کند.

این به ما میگوید در هر خانواده ای که یک نفر دچار دررفتگی مادرزادی لگن بود همه افراد خانواده حتی اگر هیچ مشکلی داشته باشند باید به توسط پزشک بررسی شوند تا مبادا دچار دیسپلازی مفصل ران باشند و خودشان ندانند.

گفتیم افراد مبتلا به دیسپلازی در چند دهه اول عمر معمولا مشکلی ندارند و مثل افراد سالم دیگر زندگی میکنند و راه میروند. در اینها به علت کم عمق بودن حفره استابولوم سر استخوان ران به عوض اینکه در مرکز حفره استابولوم باشد به لبه حفره لغزیده است ولی بیمار اصلا این را حس نمیکند.

این لغزش سر استخوان به لبه حفره موجب میشود توزیع نیروهای وارد شده به استابولوم مختل شده و فشار زیادی به قسمت هایی از غضروف مفصل وارد شود و در نتیجه آن غضروف بتدریج خراب شود. این خراب شدن معمولا در دهه های چهارم و پنجم عمر اتفاق میفتد.

هر چه دیسپلازی شدیدتر باشد خرابی غضروف زودتر اتفاق میفتد. با خراب شدن غضروف بتدریج علائم سائیدگی و آرتروز مفصل ران پدیدار میشود. کم کم بیمار متوجه وجود درد و خشکی مفصل و لنگش میشود و به پزشک مراجعه میکند.

پزشک از لگن بیمار رادیوگرافی تهیه کرده و متوجه سائیدگی شده و علت اصلی سائیدگی یعنی دیسپلازی را هم متوجه میشود.

علائم دیسپلازی مفصل ران چیست

همانطور که گفتم دیسپلازی مفصل ران علامتی ندارد و مشکلات بیمار و علائم بیماری وقتی شروع میشود که بیماری وارد فاز سائیدگی مفصل و آرتروز میشود. در آن هنگام است که علائم سائیدگی مفصل ران یعنی درد کشاله ران و خشکی و محدودیت حرکتی در مفصل ران و لنگش و بد راه رفتن برای بیمار بوجود میاید.

تشخیص دیسپلازی مفصل ران

چون بیماری علائمی ندارد تشخیص آن مشکل است. چون بیماری از طریق ژنتیکی و خانوادگی منتقل میشود باید در هر خانواده ای که یک نفر مبتلا به دررفتگی مادرزادی مفصل ران یا دیسپلازی مفصل ران پیدا شد همه افراد خانواده به توسط پزشک برای این بیماری بررسی شوند.

بررسی معمولا شامل یک رادیوگرافی ساده از ناحیه لگن است. تقریبا در همه موارد میتوان بیماری را با این رادیوگرافی تشخیص داد.

درمان دیسپلازی مفصل ران

در صورتیکه بیماری هنوز موجب خرابی غضروف مفصلی نشده باشد و به مرحله آرتروز و سائیدگی مفصلی نرسیده باشد درمان آن اینست که به توسط نوعی از عمل جراحی شکل حفره استابولوم تغییر پیدا کند تا بتواند سر استخوان ران را بهتر درون خود جای دهد.

برای اینکار از روشی به نام استئوتومی استفاده میکنند. استئوتومی یعنی بریدن استخوان. در این روش استخوان های اطراف حفره استابولوم در نقاط مشخصی برش داده میشود و سپس در وضعیت جدیدی قرار میگیرند و در وضعیت جدید به توسط پیچ محکم میشوند. سپس بیمار چند ماه صبر میکند تا استخوان های برش خورده در وضعیت جدید به هم جوش بخورند.

با این جراحی بیومکانیک مفصل ران تا حدود زیادی به وضعیت طبیعی خود نزدیک میشود.

اگر بیماری پیشرفت کرده باشد و غضروف مفصلی خراب شده باشد و بیماری وارد فاز سائیدگی و آرتروز شده باشد دیگر جراحی استئوتومی فایده ای ندارد و در این حالت باید مفصل ران خراب شده را کلا با یک مفصل مصنوعی تعویض کرد.

در این موارد از جراحی تعویض مفصل لگن استفاده میشود که در آن مفصل خراب شده از بدن خارج شده و یک مفص مصنوعی جای آن را میگیرد. با این کار درد و محدودین حرکتی و لنگش بیمار از بین میرود.