تعویض مفصل لگن باید در چه سنی انجام شود

نویسنده : دکتر مهرداد منصوری – متخصص ارتوپدی – جراح لگن و مفصل ران

تعویض مفصل لگن و ران یکی از موفقیت آمیزترین اعمال جراحی در پزشکی و در ارتوپدی است. این جراحی میتواند درد بیمارانی را که به علل متفاوتی دچار خرابی مفصل ران شده اند از بین ببرد و در غالب موارد کوتاهی پا و لنگش و محدودیت حرکتی مفصل را هم درمان کند.

ولی هربیماری که تصمیم به انجام جراحی تعویض مفصل لگن میگیرد از خود میپرسد آیا در سن او انجام جراحی امکانپذیر است. این سوال بخصوص در کسانی که خیلی جوان یا خیلی مسن هستند بوجود میاید. خیلی از بیماران جوان میگویند قبلا به آنها گفته اند انجام جراحی تعویض مفصل ران برای آنها خیلی زود است و باید صبر کنند تا سن آنها بیشتر شود و بعد جراحی کنند چون مفصل مصنوعی عمر زیاد نمیکند و زود خراب میشود.

بعضی دیگر از بیماران که سنی از آنها گذشته و بخصوص فرزندان آنها میپرسند که آیا در سن بالا جراحی تعویض مفصل ضرری ندارد؟ آیا میتوان در سن بالا با خیال راحت مفصل مصنوعی لگن گذاشت و اینکه عوارض احتمالی جراحی ممکن است مشکل زیادی را برای بیمار ایجاد کند یا خیر؟ در این مقاله سعی میشود به این سوالات و بیشتر از آن پاسخ داده شود.

بیماران نیازمند به تعویض مفصل لگن بیشتر چه سنی دارند

شایعترین علت نیاز به جراحی تعویض مفصل ران یا توتال هیپ آرتروپلاستی آرتروز یا ساییدگی مفصل ران است. این ساییدگی بیشتر در سنین بالا بوجود میاید پس طبیعی است که نیازمندان به جراحی تعویض مفصل ران را بیشتر افراد مسن تشکیل دهند. با این حال مفصل ران وقتی به هر علتی بشدت خراب میشود نیاز به این جراحی دارد و خیلی از این علل در سنین جوانی ایجاد میشوند. یکی از این علل سیاه شدن سر استخوان ران است.

متاسفانه در سال های اخیر سیاه شدن سر استخوان ران از علل عمده خرابی مفصل ران در جوانان شده است. سیاه شدن سر استخوان ران علل بسیاری دارد ولی مصرف داروهای حاوی کورتون یا مصرف الکل از علل مهم آن است. بسیاری از موادی که جوان ها برای افزایش وزن یا به امید تغییر در فرم بدن مصرف میکنند حاوی موادی است که میتوانند موجب سیاه شدن سر استخوان ران شوند. این افراد بیشتر در سنین 18 تا 30 سال هستند.

از دیگر علل خرابی مفصل ران دیسپلازی مفصل ران است که بین مردم به دررفتگی مادرزادی لگن معروف است. در این بیماری به علت تغییر شکل مفصل ران و بدنبال آن نیروهای غیر طبیعی که به غضروف مفصل وارد میشود، مفصل در سنین پایین خراب میشود.

بعضی از این بیماران در سنین کودکی تحت اعمال جراحی قرار گرفته اند ولی به دلایلی جراحی موفقیت آمیز نبوده و مفصل خراب شده است. بعضی دیگر هم اصلا اطلاعی از بیماری زمینه ای خود که همان دیسپلازی است ندارند و به علت درد لگن به پزشک مراجعه میکنند و متوجه میشوند مفصل آنها مادرزادی مشکل داشته است. این افراد معمولا در سنین 25 تا 50 سال هستند.

عللی دیگری هم که مفصل ران را خراب کرده و فرد را نیازمند به جراحی تعویض مفصل ران میکند یعنی انواع روماتیسم هایی که باعث درگیری مفصل ران میشوند یا شکستگی های اطراف مفصل ران هم معمولا در سنین 30 تا 60 سال فرد را نیازمند به جراحی تعویض مفصل لگن میکنند.

آیا در جوان ها میتوان جراحی تعویض مفصل لگن کرد

عمده نگرانی که افراد جوان در مورد جراحی تعویض مفصل لگن و ران دارند عمر مفصل مصنوعی است. بسیاری از آنها میگویند پزشکان قبلی به آنها گفته اند در سن شما نمیتوان این جراحی را انجام داد و باید بگذارید سن شما به 50 سال برسد چون در سن شما عمر مفصل مصنوعی کم است.

این حرف قبلا درست بود ولی در شرایط فعلی خیر.

عمر مفصل مصنوعی حدود بیست سال قبل چیزی حدود ده تا پانزده سال بود. پس طبیعی بود که پزشکان جراحی تعویض مفصل لگن را برای افراد مسن انجام دهند. ولی در دهه اخیر پیشرفت های شگرفی در طراحی مفاصل مصنوعی جدید و در افزایش کیفیت جراحی ایجاد شده بطوریکه عمر مفصل مصنوعی لگن افزایش چشمگیری پیدا کرده است. با این حال عمر مفصل مصنوعی همیشه بالا نیست و به عواملی بستگی دارد که در زیر در مورد آنها بحث میشود

عمر مفصل مصنوعی لگن

عمر مفصل مصنوعی لگن به عوامل زیادی بستگی دارد که مهمترین آنها عبارتند از

• جنس مفصل مصنوعی: مفاصل مصنوعی لگن انواع مختلفی دارند که از نظر جنس و طراحی با هم فرق میکنند. بعضی از آنها کارکرد بهتری داشته و عمر بیشتری میکنند. انتخاب مفصل مصنوعی برحسب نوع بیماری و سن بیمار و بیماری های زمینه ای و عوامل دیگر برای هر فرد متفاوت است و پزشک متخصص باید بتواند مفصل مناسب هر فرد را با توجه به شرایطی که ذکر شد مشخص کند. قطعا هرچه کیفیت مفصل مصنوعی لگن بهتر باشد عمر آن هم بهتر خواهد بود
• کیفیت جراحی: حتی اگر بهترین مفصل مصنوعی در جراحی بکار برده شود اگر کیفیت جراحی خوب نباشد عمر مفصل مصنوعی کم خواهد بود. پس عامل دیگر در عمر مفصل مصنوعی کیفیت جراحی است که بسته به علم و تجربه و تبحر جراح متفاوت است. هرچه کیفیت جراحی و کارگذاری مفصل مصنوعی بهتر باشد عمر مفصل مصنوعی هم بیشتر خواهد بود.
• مراقبت بیمار: بیمار بعد از جراحی تعویض مفصل ران باید به دستورات پزشک معالج به دقت عمل کند. مثلا اگر وزنش بالا است آن را کم کند و یا اگر دیابت دارد آن را دقیق کنترل کند. هرچه بیمار فهمیده تر باشد و رعایت بیشتری بکند عمر مفصل مصنوعی لگن او هم بیشتر خواهد بود
• بیماری های زمینه ای: اینکه مفصل ران بیمار قبل از جراحی تا چه حد آسیب دیده است و یا اینکه آیا بیمار برای بار اول است که جراحی میشود یا لگن او قبل جراحی شده است و اینکه آیا بیمار چه بیماری های زمینه ای از قبل دارد. آیا دیابت یا بیماری قلبی یا کبدی یا کلیوی دارد، آیا چاق است، آیا سیگار میکشد و بسیاری عوامل دیگر بر عمر مفصل مصنوعی لگن او تاثیر میگذارند.

اگر همه عواملی که در بالا ذکر کردم در بهترین حالت خودشان باشند مفصل مصنوعی لگن میتواند تا سی سال و حتی بیشتر از آن هم عمر کند.

آیا افراد مسن میتوانند جراحی تعویض مفصل لگن بکنند

مهمترین ترسی که افراد مسن از جراحی تعویض مفصل ران دارند این است که آیا بدن آنها میتواند جراحی را تحمل بکند یا خیر. پاسخ این سوال بسته به وضعیت فیزیولوژیک بذن هر فرد متفاوت است. توانایی بدن بیش از آنکه به سن تقویمی ارتباط داشته باشد به سن فیزویولوژیک وابسته است. به سخن دیگر باید دید آیا وضعیت قلب و ریه و کارکرد کبد و کلیه و دیگر ارگان های حیاتی بیمار چگونه است.

چه بسیار افراد جوانی که به علت ابتلا به بیماری های زمینه ای انجام جراحی تعویض مفصل ران برای آنان با خطر بالا همراه است و چه بسیار افراد مسنی که بدن سالمی دارند و میتوانند جراحی را به راحتی تحمل کنند. پس سن بالا ملاک نیست. قبل از جراحی پزشک بررسی دقیقی از وضعیت سلامتی کلی بیمار اننجام میدهد و تنها در صورتی که ببیند بدن بیمار میتواند جراحی را تحمل کند آن را انجام میدهد.

از طرف دیگر به علت اینکه در غالب افراد مسن سطح فعالیت های بدنی از افراد جوان کمتر است و فشار بسیار کمتری به مفصل مصنوعی لگن ورد میکنند عمر مفصل مصنوعی در این افراد بهتر است.

آیا باید تا سن بالا برای جراحی صبر کنم

بعضی پزشک ها به بیماران میگویند باید تا سن حدود 50 سالگی برای جراحی صبر کنید. در بالا توضیح دادم که نگرانی از بابت عمر مفصل مصنوعی در صورتی که اقدامات بصورت مناسب انجام شود موردی ندارد. ولی اگر به هر علتی عمر مفصل مصنوعی آنطوری که توضیح دادم نباشد چه آیا باز هم میتوان جراحی کرد؟

وقتی کسی براثر خراب شدن مفصل ران درد غیر قابل تحمل لگن دارد صحبت کردن از اینکه شما نباید درمان کنی چون در صورت درمان ممکن است بعد از مثلا ده سال نیاز به جراحی تعویض مفصل لگن مجدد داشته باشی منطق قوی ندارد.

بر فرض اینکه نتایچ جراحی آنطور که پیش بینی میشود نباشد باز هم درمان میتواند درد بیمار را برای مدتی از بین ببرد. آیا برای یک فرد سی ساله سال های جوانی باید بدون درد باشد یا سال های پیری. آیا یک فرد جوان یا حتی میانسال که میتواند مدتی را بدون درد بگذراند ترجیح میدهد این مدت در کدام دوره از زندگانیش باشد. البته تصمیم همواره با بیمار است.