شکستگی مفصل ران

شکستگی مفصل ران یا هیپ Hip fractures به شکستگی هایی میگویند که در محل اتصال لگن و ران و در یک چهارم بالایی استخوان ران ایجاد میشوند. این شکستگی شایعترین نوع شکستگی لگن است و برای درمان آن غالبا نیاز به عمل جراحی وجود دارد.

شکستگی مفصل ران در سالمندان بیشتر دیده میشود چون معمولا به علت زمین خوردن ایجاد میشود و عواملی مانند پوکی استخوان احتمال بروز آن را بیشتر میکند و هر دو اینها در افراد مسن بیشتر است.

به علت اینکه این شکستگی ها بیشتر در سنین بالا اتفاق میفتند وقوع آنها میتواند تاثیرات منفی بالقوه ای در توانایی راه رفتن فرد برای همیشه ایجاد کند.

اگر فعلا فرصت خواندن این مقاله را ندارید فیلم کوتاه زیر را ببینید.

آناتومی مختصر مفصل ران

مفصل ران یک مفصل سینوویال توپ و کاسه ای ball and socket joint است که وظیفه آن اتصال ران به لگن متصل است. این مفصل از کنار هم قرار گرفتن سر استخوان ران در داخل حفره استابولوم لگن بوجود میاید. مفصل ران هم پایداری و هم دامنه حرکتی زیادی دارد.

این مفصل بسیار قوی است و به راحتی دچار دررفتگی و شکستگی نمیشود و آسیب به آن معمولا مستلزم وارد شدن نیروهای بزرگی است مگر اینکه استخوان های آن دچار پوکی شده باشند که میتوانند با نیروی مختصری مانند زمین خوردن هم شکسته شوند.

سر استخوان ران بالاترین قسمت استخوان ران است که به شکل یک کره یا گوی است. سر استخوان ران به توسط گردن استخوان ران به قسمت های پایین تر استخوان ران متصل میشود.

در پایین گردن استخوان ران دو برجستگی استخوانی به نام های تروکانتر بزرگ و تروکانتر کوچک وجود دارند که محل اتصال عضلات مهم و قوی لگن هستند.

تروکانتر بزرگ تنها قسمت مفصل ران است که میتوان آن را از روی پوست لمس کرد. استخوان تنه ران در زیر تروکانتر ها را ناحیه ساب تروکانتریک مینامند.

چون مهمترین مفصل لگن همین مفصل ران است گاهی در لفظ عوام آن را مفصل لگن هم میگویند و به شکستگی های آن شکستگی مفصل لگن میگویند.

علل این شکستگی چیست

مفصل ران معمولا بدنبال زمین خوردن یا به علت وارد شدن مستقیم ضربه به قسمت کناری لگن ایجاد میشود. بعضی بیماری ها مانند پوکی استخوان Osteoporosis یا ابتلا به بعضی سرطان ها میتوانند استخوان این ناحیه را به قدری ضعیف کنند که با نیروی کمتری دچار شکستگی شود.

وقتی ضعف استخوان خیلی شدید باشد حتی با ایستادن یا راه رفتن هم استخوان های این ناحیه میتوانند دچار شکستگی شوند.

علائم شکستگی مفصل ران

مهمترین علامت شکستگی مفصل ران در ناحیه لگن احساس درد در ناحیه بالای ران یا در کشاله ران است. درد بیمار با هر حرکتی که به ران میدهد بیشتر میشود و او سعی میکند ران خود را تا جای ممکن بیحرکت نکه دارد. بخصوص خم کردن و چرخش ران بسیار دردناک میشود.

وقتی که شکستگی مفصل ران بدنبال ضعیف شدن استخوان در این ناحیه ایجاد میشود مثلا موقعی که بیمار پوکی استخوان دارد یا به علت متاستاز سرطانی، استخوان این ناحیه ضعیف شده است بیمار ممکن است درد گنگی را در ناحیه کشاله ران چند هفته قبل از ایجاد شکستگی احساس کند.

علامت دیگر این شکستگی کوتاه شدن اندام تحتانی است. در بیماری که دچار شکستگی مفصل ران شده پای شکسته شده کوتاه تر شده و معمولا به سمت خارج چرخش پیدا میکند. بعد از گذشت چند روز از شکستگی ممکن است ورم و خونمردگی در پوست قسمت خارجی و جلویی ناحیه لگن دیده شود.

بیماری که دچار شکستگی مفصل لگن شده در غالب موارد توانایی راه رفتن را از دست میدهد مگر در مواردی که شکستگی بسیار جزئی و با جابجایی کم باشد که بیمار حتی با وجود شکستگی ممکن است بتواند راه برود البته موقع راه رفتن درد خواهد داشت.

تشخیص شکستگی مفصل ران

اساس تشخیص شکستگی مفصل ران تصویربرداری Imaging است. البته پزشک میتواند با معاینه بیمار قرینه هایی در مورد وجود این شکستگی پیدا کند مثل کوتاه شدن پا یا چرخیدن پا به سمت خارج یا ورم و خونمردگی در ناحیه لگن ولی تشخیص نهایی و قطعی همیشه با تصویربرداری است.

اساسی ترین روش تصویربرداری برای تشخیص شکستگی، رادیوگرافی ساده است. با کمک رادیوگرافی ساده و دیدن عکس شکستگی مفصل ران به توسط پزشک، در غالب موارد میتوان این شکستگی  را تشخیص داد.

در مواردی که شکستگی بسیار خفیف باشد ممکن است رادیوگرافی ساده چیزی را نشان ندهد. در این موارد و وقتی درجه شک پزشک به شکستگی بالا است وی از روش های دیگر تصویربرداری مانند سی تی اسکن CT scan و ام آر آی MRI استفاده میکند.

انواع شکستگی مفصل ران

شکستگی مفصل ران را برحسب محل آناتومیک آنها به سه دسته شکستگی گردن استخوان ران و شکستگی اینترتروکانتریک و شکستگی ساب تروکانتریک تقسیم میکنند.

شکستگی گردن استخوان ران

این دسته از شکستگی های مفصل ران را شکستگی داخل کپسولی هم مینامند.

علت این نامگذاری این است که قسمت اعظم گردن استخوان ران در داخل کپسول مفصل قرار دارد پس شکستگی گردن استخوان ران Femoral neck fractures داخل کپسول مفصلی است ولی شکستگی های پایین تر یعنی شکستگی اینترتروکانتریک و ساب تروکانتریک خارج کپسولی محسوب میشوند.

شکستگی گردن استخوان ران ممکن است موجب کوتاهی پا یا چرخش پا به بیرون نشوند. این شکستگی معمولا خوب جوش نمیخورد و بعد از وقوع آنها احتمال سیاه شدن سر استخوان ران وجود دارد.

این خصوصیات به علت مشکلاتی است که در خونرسانی سر و گردن استخوان ران وجود دارد. این نواحی خونرسانی خوبی ندارند.

شکستگی اینترتروکانتریک

اینها دسته ای از شکستگی مفصل لگن هستند که در ناحیه ای از بالای استخوان ران ایجاد میشوند که به آن ناحیه اینترتروکانتریک میگویند.

در زیر گردن استخوان ران دو برجستگی استخوانی به نام های تروکانتر بزرگ و تروکانتر کوچک وجود دارد که محل اتصال تاندون های عضلات بسیار قوی ناحیه لگن هستند.

شکستگی هایی که در در اطراف این برجستگی های استخوانی ایجاد میشوند را شکستگی اینترتروکانتریک intertrochanteric fracture میگویند.

این شکستگی ها معمولا در افراد مسنی ایجاد میشوند که استخوان های ضعیفی دارند. در غالب افرادی که دچار این شکستگی ها میشوند پا کوتاه شده و به خارج چرخش پیدا میکند.

شکستگی ساب تروکانتریک

شکستگی های ساب تروکانتریک subtrochanteric fracture در قسمت های بالایی تنه استخوان ران و در زیر تروکانترهای استخوان ران ایجاد میشوند. احتمال جوش نخوردن در این شکستگی زیاد است.

گاهی اوقات شکستگی مفصل ران در بیش از یک ناحیه ایجاد میشود مثلا شکستگی میتواند هم در ناحیه اینترتروکانتریک و هم در ناحیه ساب تروکانتریک باشد.

درمان شکستگی مفصل ران

بعد از اینکه تشخیص شکستگی مفصل ران داده شد پزشک معالج وضعیت سلامتی کلی بیمار را مورد بررسی قرار میدهد. درمان این شکستگی ها غالبا عمل جراحی است.

ندرتا اگر بیمار مشکلات طبی زیادی داشته باشد و بدن او تحمل جراحی و بیهوشی را نداشته باشد جراحی انجام نمیشود ولی در این موارد بیمار به احتمال زیاد توانایی راه رفتن را برای همیشه از دست خواهد داد.

در اکثریت بیمارانی که شکستگی مفصل ران دارند درمان با کمک عمل جراحی است. عمل شکستگی مفصل ران باید هرچه زودتر انجام شود بهتر است. البته قطعا زمانی لازم است تا بیمار برای جراحی آماده شود.

این آمادگی بصورت انجام آزمایشات لازم و بررسی سیستم قلبی عروقی و تنفسی بیمار و ویزیت او به توسط پزشکان مشاور مثل متخصصین قلب و بیهوشی خواهد بود.

جراحی شکستگی مفصل ران میتواند هم با بیهوشی عمومی و هم با بیحسی انجام شود. نوع جراحی بسته به محل جراحی و وضعیت کلی بیمار دارد.

در شکستگی گردن استخوان ران نوع درمان بسته به سن بیمار دارد. در مواردی که شکستگی بدون جابجایی باشد درمان معمولا بصورت فیکس کردن محل شکستگی به توسط چند عدد پیچ است.

در مواردی که شکستگی با جابجایی باشد اگر سن بیمار زیر 60 سال باشد درمان معمولا بصورت جااندازی شکستگی و فیکس کردن آن با پیچ یا پلاک است و در مواردی که شکستگی با جابجایی در فرد با سن بالای 60 سال باشد درمان معمولا جراحی آرتروپلاستی است.

در آرتروپلاستی، سر استخوان ران کلا برداشته میشود و به جای آن یک سر مصنوعی جایگرین میشود.

علت این تفاوت در رویکرد این است که در سنین بالا احتمال جوش خوردن شکستگی گردن استخوان ران کم است و پزشک ترجیح میدهد که به جای سعی در جوش دادن شکستگی بیمار را هر چه زودتر تشویق به راه رفتن کند که این با جراحی آرتروپلاستی امکان پذیر است.

در شکستگی اینترتروکانتریک درمان معمولا بصورت جااندازی شکستگی و فیکس کردن آن با کمک نوعی پلیت به نام دی اچ اس DHS یا استفاده از میله های داخل استخوانی intramedullary nail است.

در این نوع از شکستگی احتمال تغییر شکل مفصل ران و یا کوتاه شدن پا و یا جابجا شدن پیچ و پلاک بکار رفته در جراحی وجود دارد.

در شکستگی ساب تروکانتریک درمان معمولا بصورت عمل جراحی جااندازی شکستگی و فیکس کردن با میله داخل استخوانی یا پیچ و پلاک است.