شکستگی لگن و درمان آن

شکستگی لگن یکی از شایعترین و مهلک ترین شکستگی های بدن انسان است. این شکستگی ها نه فقط استخوان بلکه کل بدن و کارکرد آن را تحت تاثیر قرار داده و میتوانند مشکلات بالقوه زیادی را برای فرد ایجاد کنند. 

شکستگی لگن میتوانند بر اثر ضربات بسیار شدید مانند تصادف اتومبیل یا بدنبال یک زمین خوردن ساده ایجاد شود.

شکستگی لگن باید زود درمان شود و تاخیر در درمان آن میتواند عواقب جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد. این شکستگی میتوانند در هر سنی ایجاد شوند.

در صورتیکه در سنین پایین اتفاق بیفتند معمولا بدنبال وارد شدن نیرویهای قوی به استخوان مثلا بدنبال تصادف وسایل نقلیه یا سقوط از ارتفاع ایجاد میشوند و اگر در سنین بالا باشند معمولا علت آنها زمین خوردن است.

درمان سریع شکستگی لگن نیاز به تبحر بالایی دارد. بهترین درمان باید در همان چند روز اول ایجاد شکستگی انجام شود وگرنه درصورت بروز مشکلات اعمال جراحی بعدی بسیار پیچیده و با نتایج غیر قابل پیش بینی خواهند بود.

در این مقاله راجع به انواع شکستگی لگن و درمان آن، علت ایجاد شدن آن، علائم آن، روش تشخیص و هر مطلب دیگری که فکر کنید مطالب مهمی را یاد میگیرید.

اگر فعلا وقت خواندن این مقاله را ندارید فیلم کوتاه زیر را ببینید.

انواع شکستگی لگن کدامند

اینکه در شکستگی لگن اصلا کجای بدن شکسته است برای بسیاری از مردم کمی گنگ است و علت آن ترجمه غلط اصطلاحات طبی به فارسی است. بگذارید مطلب را کمی باز کنم.

در طب، لگن یا لگن خاصره به استخوان بسیار بزرگ و حلقوی شکلی میگویند که در زیر ستون مهره و در بالای دو استخوان ران قرار گرفته است و به شکل یک لگن توخالی حمام است که در داخل آن قسمتی از دستگاه تولید مثل و ادراری و گوارشی قرار گرفته است.

در زبان انگلیسی به این استخوان بزرگ پلویس Pelvis میگویند و به شکستگی های آن Pelvic fracture میگویند.

هرجای این استخوان بشکند نام متفاوتی بر آن میگذارند ولی مهمترین انواع شکستگی پلویس یا شکستگی لگن را در زیر نام میبرم.

شکستگی حلقه لگن

گفتیم استخوان لگن به شکل یک حلقه است. هر جای این حلقه که بشکند یک شکستگی از این نوع را درست میکند. این شکستگی لگن در سالمندان معمولا بدنبال یک زمین خوردن ساده ایجاد میشود ولی در جوانان میتواند بدنبال تصادف های شدید اتومبیل هم بوجود بیاید.

شکستگی استخوان راموس لگن هم از همین نوع شکستگی لگن است.

شکستگی در مفصل ران

جایی که لگن به دو استخوان ران متصل میشود در واقع یک مفصل است که به آن مفصل ران میگویند. در زبان انگلیسی به آن Hip joint یا مفصل هیپ میگویند. هر شکستگی در این مفصل ایجاد شود نوعی شکستن لگن محسوب میشود. بیشتر توضیح میدهم.

 مفصل ران از یک کاسه استخوانی و یک سر استخوانی که درون آن قرار گرفته درست میشود. سر استخوانی در واقع بالاترین قسمت استخوان ران است که به شکل یک گوی کروی است و به آن سر استخوان ران میگویند. کاسه استخوانی قسمتی از لگن خاصره است که به آن حفره استابولوم میگویند.

زیر سر استخوان ران، گردن استخوان ران قرار گرفته است مانند گردن انسان که زیر سر او است. اگر شکستگی در این گردن ایجاد شود میگویند گردن استخوان شکسته است. شکستگی گردن استخوان ران در واقع نوعی شکستگی درون مفصل ران محسوب میشود. پس میتوان آن را نوعی شکستگی لگن حساب کرد.

از گردن که کمی پایین تر برویم یک برجستگی بزرگ استخوانی داریم به اسم تروکانتر. اگر اینجا بشکند نام آن را میگذارند شکستگی اینترتروکانتریک. این هم به نوعی شکستن لگن است.

شکستگی سر استخوان ران

ممکن است خود سر استخوان دچار شکستگی شود. این اتفاق معمولا در دررفتگی های مفصل ایجاد میشود و این هم جزو انواع شکستگی لگن محسوب میشود.

شکستگی حفره استابولوم

آن کاسه یا حفره استابولوم که گفتم قسمتی از مفصل ران است که یادتان هست. آن هم ممکن است دچار شکستگی شود. معمولا این نوع از شکستگی لگن در جوانان و بدنبال تصادف اتومبیل ایجاد میشود و غالبا برای درمان نیاز به جراحی دارد.

شکستگی کاسه استابولوم جزو شکستگی های شدید استخوان لگن محسوب میشود.

از چهار نوع شکستگی لگن که ذکر شد شکستگیهای مفصل ران شایعترین آنها است.

علت شکستن لگن چیست

شکستن استخوان لگن معمولا با چند مکانیسم ایجاد میشود

• شکستگی لگن در سالمندان معمولا بدنبال زمین خوردن ایجاد میشود. در سنین بالا استخوان ضعیف و شکننده و پوک میشود و یک زمین خوردن ساده میتواند موجب شکستن لگن شود.
• شکستگی لگن در جوانان معمولا بدنبال تصادف اتومبیل یا سقوط از ارتفاع ایجاد میشود. اینها ضربات بسیار شدیدی هستند و اسیب های جدی ایجاد میکنند که در غالب موارد نیاز به اقدام سریع و درمان جراحی دارند.
• نوعی از شکستگی به نام شکستگی استرسی لگن هم ممکن است در دوندگان مسیرهای طولانی در استخوان های لگن ایجاد شود که معمولا بصورت شکستگی های بدون جابجایی و بصورت ترک های مویی است.

اهمیت شکستگی لگن چیست

در غالب موارد شکستگی لگن در افراد مسن میتوانند مشکلات جدی را تا آخر عمر برای بیمار ایجاد کنند. این شکستگی ها بیشتر در خانم ها و بعد از سن یائسگی که استخوان ها به سمت پوک شدن پیش میروند بیشتر دیده میشود.

افرادی که بیماری های زمینه ای مانند بیماری های قلبی ریوی یا کلیوی دارند بیشتر به این شکستگی ها دچار میشوند و این مراقبت از بیمار را باز هم مشکل تر میکند.

طبق آمار تنها یک سوم افراد مسنی که دچار شکستگی لگن میشوند بعد از درمان خواهند توانست توانایی راه رفتن قبل از شکستگی را دوباره بدست آوند و یک سوم دیگر مشکلاتی در راه رفتن پیدا خواهند کرد.

علت عمده بروز شکستگی لگن در سالمندان پوکی استخوان است و پوکی استخوان تا حدود زیادی قابل پیشگیری است. پس میتوان احتمال بروز شکستگی را کم کرد.

رعایت اقداماتی مانند مصرف کافی کلسیم و ویتامین دی و داشتن فعالیت های بدنی بخصوص راه رفتن به اندازه کافی میتواند تا حدود زیادی مانع شکستن لگن پیشگیری کند.

با در نظر گرفتن اینکه متوسط سن جامعه در حال بالا رفتن است و شکستن لگن بیشتر در سنین بالا است اهمیت توجه به این معضل طبی و راه های پیشگیری از آن خود را بیش از پیش نمایان میکند.

شکستگی های لگن در همه کشورهای بار مالی سنگینی را بر دوش نظام بهداشتی وارد میکنند.

چه عواملی احتمال بروز شکستگی لگن را بیشتر میکنند

وجود عواملی خاصی در هر فرد میتواند احتمال بروز شکستگی استخوان لگن را افزایش دهد. البته وجود یکی یا چند تا از این عوامل در یک فرد حتما نشان این نیست که آن فرد حتما دچار شکستگی لگن خواهد شد ولی احتمال بروز آن را افزایش میدهد.

دانستن تاثیر این عوامل میتواند به ما کم کند تا با پیشگیری از آنها احتمال وقوع این شکستگی ها را کم کنیم. مهمترین این عوامل عبارتند از

• وجود پوکی استخوان
• سن بالای 65 در زنان و سنی بالای 75 سال در مردان
• زن بودن
• داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان یا شکستن لگن
• داشتن سابقه شکستگی ناشی از پوکی استخوان در لگن یا ستون مهره یا مچ دست
• لاغر و قدبلند بودن
• مصرف سیگار و دیگر دخانیات
• عدم تعادل و بالا بودن احتمال زمین خوردن
• اختلال بینایی بطوریکه احتمال زمین خوردن را افزایش دهد
• مصرف داروهای حاوی کورتون
• مصرف زیاد الکل و قهوه
• مصرف کم کلسیم و ویتامین دی
• مصرف داروهای خواب آور یا کم کننده تعادل
• نداشتن فعالیت بدنی یا کم بودن آن
• الزایمر
• زندگی در خانه سالمندان

مهمترین عاملی که احتمال شکستگی لگن را زیاد میکند وجود پوکی استخوان است. در بیماری های زیر احتمال پوکی استخوان زیاد میشود و با درمان این بیماری ها میتوان احتمال شکستگی را کم کرد

• یائسگی زودرس
• پرکاری تیروئید یا پاراتیروئید
• وجود سوء جذب مثلا در بیماری های التهابی روده یا بیماری سلیاک
• وجود روماتیسم هایی مانند روماتیسم مفصلی
• بیماری های مزمن کبدی
• نارسایی کلیوی

تشخیص و علائم شکستگی لگن

مهمترین علائم شکستگی لگن درد و تغییر شکل در لگن و ناتوانی در حرکت است.

در بیشتر موارد بیمار بعد از شکستگی قادر به راه رفتن نیست و درد شدیدی در ناحیه لگن احساس میکند. حرکت دادن پایی که نزدیک تر به سمت شکستگی است ممکن است برای بیمار بسیار دردناک یا حتی غیرممکن باشد.

اگر شدت شکستگی زیاد باشد ممکن است تورم یا خونمردگی ناشی از شکستگی در ظاهر لگن قابل دیدن باشد.

بندرت اگر شکستگی خفیف و بصورت یک ترک مویی باشد ممکن است بیمار بعد از شکستگی بتواند راه برود. شکستگی استخوان لگن در افراد مسن که بدنبال زمین خوردن ایجاد میشود در خیلی از اوقات ممکن است بصورت همین ترک های مویی باشد.

شکستگی استخوان لگن را معمولا به توسط رادیوگرافی ساده تشخیص میدهند. بندرت و در مواردی که شکستگی بدون جابجایی و بصورت ترک مویی باشد ممکن است در رادیوگرافی ساده مشخص نشده و برای تشخیص آن نیاز به تصویربرداری های پیچیده تر ماننده اسکن رادیوایزوتوپ باشد.

در صورت نیاز به عمل شکستگی لگن معمولا لازم میشود تا قبل از عمل جراحی از لگن بیمار سی تی اسکن انجام شود تا پزشک جراح بتواند شکل قطعات شکسته شده و میزان جابجای را بهتر ببیند و برای جراحی از قبل آماده باشد.

شکستگی لگن و درمان

این شکستگی به علت عوارض بالایی که دارد باید به دقت و به درستی و به سرعت درمان شود. اینکه شکستگی لگن چه مدت خوب میشود بستگی به این دارد که به چه طریقی درمان شده باشد. این یکی از وخیم ترین شکستگی های سیستم اسکلتی است.

میگویند انسان از لگن بدنیا میاید و از لگن هم از دنیا میرود.

مقصود این است که ما در هنگام تولد از طریق لگن مادرانمان وارد این دنیای فانی میشویم و بسیاری از ما هم به علت شکستگی لگن با دنیا وداع میکنیم.

در درمان این شکستگی نکات برجسته ای وجود دارد که آن را در زیر توضیح میدهم

درمان سریع شکستگی لگن

رمز موفقیت درمان این شکستگی در درمان سریع آن است. علت در عوارض بالای این شکستگی است. یکی از عوارض شکستگی لگن ایجاد لخته در عروق پا و تولید آمبولی ریه است.

بعضی ها میپرسند چرا شکستگی لگن کشنده است. این یکی از دلایل آن است چون آمبولی ریه کشنده است.

عوارض دیگری هم ممکن است بدنبال این شکستگی ایجاد شود مانند زخم بستر یا عفونت ادراری یا عفونت ریوی یا عوارض دیگر.

هرچه درمان دیرتر انجام شود احتمال بروز این عوارض بیشتر میشود. پس برای کم شدن این عارضه ها باید درمان سریع شکستگی لگن در اولویت اول درمان آن قرار گیرد.

عمل شکستگی لگن

تصمیم درمانی برای این شکستگی بسته به عواملی دارد مانند اینکه محل شکستگی کجای لگن است. قطعات شکستگی چقدر جابجا شده اند با اینکه سن بیمار چقدر است.

معمولا اگر شکستگی لگن در سالمندان ایجاد شده باشد و ناحیه مفصل ران ایجاد شده باشد غالبا نیاز به عمل جراحی دارد. در این موارد دارو یا استراحت یا روش های غیر جراحی معمولا کمکی به بیمار نمیکنند.

وقتی شکستگی در حفره استابولوم یا در حلقه لگن ایجاد شده باشد و میزان جابجایی زیاد باشد عمل شکستگی لگن حتما باشد انجام شود مگر اینکه بیمار از بیماری خاصی داشته باشد که بدنش توان تحمل جراحی را نداشته باشد.

اگر شکستگی لگن در تصادف ایجاد شده باشد معمولا شدت آن زیاد است و قطعات شکستگی جابجایی زیادی دارند و در این موارد معمولا نیاز به جراحی وجود دارد.

در جوان ها استخوان ها بسیار قوی هستند و برای شکستن لگن نیاز به نیروی زیادی هست. وقتی لگن شکسته میشود در خیلی از موارد احشاء درونی آن نیز آسیب جدی دیده اند. در این موارد ممکن است نیاز به عمل جراحی برای ترمیم احشاء آسیب دیده وجود داشته باشد.

مثلا ممکن است همرا با شکستن لگن مثانه هم پاره شود و برای ترمیم این پارگی نیاز به عمل جراحی باشد.

عمل شکستگی لگن در سالمندان باید در اولین فرصت و با حداقل تاخیر انجام شود وگرنه ممکن است احتمال بروز عوارض بالا برود.

درمان شکستگی لگن بدون جراحی

البته کم پیش میاید که این شکستگی ها بدون جراحی درمان شوند ولی در بعضی موارد پزشک تصمیم میگیرد این کار را انجام دهد. مثلا در موارد زیر

• شکستگی لگن سالمندان اگر در حلقه لگن باشد و جابجایی کمی داشته باشد.
• اگر بیمار از قبل بیماری های داخلی زیادی داشته باشد و بدنش توان تحمل عمل جراحی را نداشته باشد
• اگر میزان جابجایی شکستگی بسیار اندک باشد و شکستگی کاملا پایدار باشد

عمل نکردن شکستگی لگن به این معنی نیست که بیمار باید مدت زیادی در رختخواب دراز بکشد. حتی در این موارد هم معمولا توصیه به استراحت مطلق نمیشود و به بیمار توصیه میشود بعد از مدت کوتاهی استراحت شروع به راه رفتن با واکر کند.

درمان شکستگی لگن با وزنه

یکی از راه هایی که در قدیم برای درمان این شکستگی ها بکار برده میشد و متاسفانه هنوز هم در بسیاری از مراکز درمانی از آن استفاده میشود استفاده از وزنه برای شکستگی لگن است.

در این روش بیمار را مجبور میکنند چند ما بر روی تخت بخوابد و میله ای را از استخوان ساق یا ران او عبور داده و وزنه ای را به توسط ریسمانی به آن میله متصل میکنند.

هدف این است که کشش وزنه بتواند قطعات شکستگی را در کنار هم جا بیندازد و این قطعات چند ماه در کنار هم بمانند تا جوش بخورند.

این روش درمانی در دهه های قبل یعنی زمانی که تکنیک های جراحی لگن وجود نداشت استفاده میشد ولی الان عملا در دنیا منسوخ شده است.

غالب شکستگی های لگن برای درمان نیاز به جراحی دارند.

شکستگی لگن چه مدت خوب میشود

این بستگی دارد به محل شکستگی و میزان جابجایی قطعات شکستگی و سن بیمار و سلامتی استخوان های بیمار. معمولا طول درمان شکستگی لگن سه ماه است.

یعنی حدود سه ماه طول میکشد تا قطعات شکسته شده کم کم به یکدیگر متصل شده و به حدی جوش بخورند که بیمار بتواند راه برود و روی پا وزن بگذارد.

اگر شکستگی جابجایی کمتری داشته باشد ممکن است زمان کمتری برای جوش خوردن لازم داشته باشد. اگر درمان شکستگی لگن بدون جراحی انجام شده باشد ممکن است جوش خوردن به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.

غذاهای مفید برای شکستگی لگن کدامند

مهمترین مواد غذایی که به جوش خوردن این شکستگی ها کمک میکنند مواد هستند که پروتئین و ویتامین و کلسیم به اندازه کافی داشته باشند چون بدن برای ساختن استخوان به این مواد احتیاج دارد.

پس به اندازه کافی باید از فراورده های گوشتی ترجیحا گوشت سفید و ماهی استفاده شود تا پروتئین کافی به بدن برسد.

برای کسب کلسیم مطمئن ترین راه استفاده از لبنیات است. توصیه میشود روزی سه تا چهار لیوان شیر یا ماست کم چرب استفاده شود تا کلسیم کافی برای ساخت استخوان به بدن برسد.

مصرف میوه برای کسب ویتامین هم ضروری است.

چرا شکستگی لگن کشنده است

این را خیلی از بیماران میپرسند چون آن را به عینه میبینند. اینکه چرا شکستگی لگن باعث مرگ میشود برمیگردد به عوارض بالنسبه بالای آن.

لگن خاصره حجم عظیمی از استخوان است که ارگان های حیاتی و عروق و اعصاب مهمی را در خود جای داده است.

• شکستن لگن میتواند حجم بزرگی از موادی را که نباید، از محل شکستگی وارد جریان خون کند.
• شکستن لگن میتواند میتواند بدن را مجبور به فعالیت عظیمی برای جوش دادن آن کند که فشار زیادی را به سیستم قلب عروقی وارد میکند
• این شکستگی میتواند موجب آسیب به عروق و احشاء شود

هر کدام از اینها به تنهایی کافی است که بدن را از پای درآورد. همه با هم قطعا احتمال خطر و مرگ را بیشتر میکنند.

این شکستگی واقعا خطرناک است.

چگونه از شکستن لگن پیشگیری کنیم

دو کار عمده برای پیشگیری از شکستگی لگن مهم و لازم است. یکی اینکه به هر طریق ممکن استخوان های بدن را قوی کرده و از هر عاملی که موجب پوکی آنها میشود دوری کنیم و دیگری اینکه هر عاملی را که ممکن است احتمال زمین خوردن را زیاد کند پیدا کرده و با آن مقابله کنیم.

مهمترین عواملی که میتوانند استخوان های لگن را قویتر کنند تغذیه مناسب و داشتن فعالیت بدنی کافی است.

پس مهمترین نکات تغذیه ای در پیشگیری از شکستگی استخوان لگن عبارتند از

مصرف کافی کلسیم: مهمترین و غنی ترین منبع کلسیم برای بدن در لبنیات است. در این میان مصرف شیر و ماست مهمترین منابع دریافت کلسیم هستند.

مصرف روزی یک لیتر شیر یا یک لیتر ماست میتواند روزی یک گرم کلسیم را به بدن ما برساند و این یک گرم حداقل میزانی است که بدن برای حفظ تراکم استخوان به آن نیاز دارد

مصرف کافی ویتامین دی: ویتامین دی یکی از مهم ترین ویتامین هایی است که در کنترل میزان کلسیم استخوان های بدن تاثیر گذار است.

حتی اگر کلسیم به اندازه کافی به بدن ما برسد وقتی ویتامین دی کافی نداریم استخوان های بدن و از جمله استخوان لگن ما هم ضعیف باقی میماند

مصرف کافی پروتئین: یکی از ساختارهای مهم استخوان ها پروتئین است. استخوان ها داربستی از پروتئین دارند که املاح کلسیم بر روی آن سوار میشود.

مصرف ناکافی پروتئین میتواند میزان و کارکرد این داربست را ضعیف کرده و موجب پوکی استخوان شود. پس مصرف کافی غذاهای حاوی پروتئین از راه های کاهنده شکستگی لگن است

دقت کنیم که غذاهای مفید برای شکستگی لگن همین موادی هستند که ذکر کردم. یعنی مصرف کلسیم و ویتامین دی و پروتئین نه تنها پیشگیری کننده است بلکه اگر شکستگی ایجاد شود به ترمیم شکستگی هم کمک میکنند.

کاهش مصرف الکل و قهوه و سیگار: چون ثابت شده است مصرف زیاد الکل و کافئین و سیگار میتواند منجر به پوکی استخوان شود.

مهمترین فعالیت بدنی که موجب قویتر شدن استخوان های لگن میشوند راه رفتن و دویدن است.

این دو ورزش میتوانند با اعمال نیروهای مکرر به استخوان های لگن و اندام تحتانی موجب قویتر شدن آنها شده و احتمال شکستکی را کم کنند. همچنین انجام ورزش های تعادلی مانند تای چی میتواند احتمال زمین خوردن را کم کند.

همچنین برای پیشگیری از زمین خوردن باید به نکات زیر توجه کرد

اگر مشکل بینایی داریم باید با مراجعه مکرر به چشم پزشک آن را تا حد امکان تصحیح کنیم

مصرف داروهایی که موجب سرگیجه میشوند را به حداقل برسانیم

اگر اختلال تعادل یا الزایمر داریم یا به علت مشکلات بینایی یا مصرف دارو تعادل خوبی نداریم باید در موقع راه رفتن از عصا استفاده کنیم و مسیر حرکت در منزل را طوری در نظر بگیریم که احتمال لغزش و سر خوردن و زمین خوردن به حداقل برسد.

چیزهای اضافه را از کف منزل جمع کنیم تا پای ما در حین راه رفتن به آنها گیر نکند. نور کافی در منزل باشد تا بتوانیم به خوبی جلوی پایمان را ببینیم و در کنار پله ها و توالت و حمام بر روی دیوار دستگیره داشته باشیم تا با گرفتن آنها احتمال زمین خوردن خود ار کاهش دهیم.

در نهایت کنترل بیماری هایی مانند دیابت یا نارسایی های کبدی یا کلیوی را تا حد امکان کنترل کنیم. در صورتی که پزشک برای ما تشخیص پوکی استخوان داده و نیاز به مصرف داروهای ضد پوکی استخوان داریم حتما از آنها استفاده کنیم تا احتمال شکستگی کم شود.