درمان روماتیسم لگن و مفصل ران

روماتیسم نام کلی دسته ای از بیماری ها است که در آنها التهاب ایجاد شده در مفاصل بدن میتواند موجب بروز درد و تخریب مفصل شود.  

روماتیسم میتواند در ناحیه لگن موجب آسیب به مفاصل آن شود. در این مقاله در مورد انواع روماتیسم لگن و درمان آن و علائمی که ایجاد میکند مطالب مهمی را یاد میگیریم.

اگر فعلا وقت خواندن این مقاله را ندارید فیلم کوتاه زیر را ببینید.

روماتیسم چیست

روماتیسم نام یک بیماری واحد نیست بلکه نامی برای مجموعه ای از بیماری هاست که مشخصه مشترک آنها اختلال در سیستم دفاع ایمنی بدن است.

سیستم ایمنی بدن انسان در اصل برای مقابله با عوامل مهاجم خارجی مانند باکتری ها و ویروس ها برنامه ریزی شده است ولی گاهی اوقات بنابر عللی که هنوز بر ما پوشیده است این سیستم دچار اختلال شده و سلول های خودی بدن را دشمن انگاشته و برعلیه آنها وارد عمل میشود.

نتیجه آن معمولا بروز التهاب در بافت های مختلف بدن است. پس گرچه نام روماتیسم معمولا مشکلات سیستم حرکتی بدن را به یاد میاورد ولی میتواند هر بافتی را درگیر کند. بطور مثال در بیماری لوپوس که نوعی روماتیسم است ممکن است کلیه، قلب، مغز یا پوست هم درگیر شوند.

مهمترین روماتیسم هایی که سیستم حرکتی بدن انسان را گرفتار میکنند بیماری روماتیسم مفصلی Rheumatoid Arthritis یا RA و بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان Ankylosing Spondylitis یا AS است. از مهمترین دلایل روماتیسم لگن هم همین دو بیماری هستند.

روماتیسم مفصلی

در بیماری روماتیسم مفصلی سلول های ایمنی برعلیه لایه سینوویال مفاصل فعال شده و موجب التهاب آن میشوند. این التهاب موجب بروز درد و تورم میشود.

پس از مدتی غضروف مفصلی خراب شده و در نتیجه آن محدودیت حرکتی هم ایجاد شده و در نهایت استخوان مفصل هم خراب میشود. روماتیسم مفصلی بیشتر انگشتان دست را گرفتار میکند ولی میتواند موجب خرابی مفاصل ران در ناحیه لگن هم بشود.

در حدود پانزده تا سی درصد از مبتلایان به بیماری روماتیسم مفصلی مفصل ران دچار خرابی میشود که نتیجه آن بروز علائم روماتیسم لگن است.

در ابتدا این خرابی کم است ولی وقتی زیاد شد استخوان های دو سر مفصل یعنی سر استخوان ران و حفره استابولوم به هم سائیده میشوند و این سایش بسیار دردناک است.

سایش موجب خرابی استخوان و در نتیجه کوتاهی مفصل و بدنبال آن کوتاهی پا میشود. درد و کوتاهی موجب لنگش میشود و همه این عوامل توانایی فرد در راه رفتن را بشدت کم میکنند.

کم راه رفتن به تدریج موجب ضعیف شدن عضلات تنه و ران میشود. اینها مجموعه عواملی هستند که زنجیروار بدنبال هم ایجاد شده و فرد را از کار و زندگی می‌اندازند.

اسپوندیلیت انکیلوزان

بیماری روماتیسمی دیگری که سیستم حرکتی را درگیر میکند اسپوندیلیت انکیلوزان است. مشخصه این بیماری درگیری ستون فقرات است.

در اسپوندیلیت انکیلوزان رباط های اطراف مهره ها تبدیل به استخوان شده و در نتیجه مهره ها به یکدیگر متصل میشوند. این اتصال موجب میشود قابلیت انعطاف پذیری ستون مهره از بین برود. این بیماری، روماتیسم ستون فقرات و لگن است

اسپوندیلیت انکیلوزان بجز درگیری ستون مهره میتواند مفاصل ران در ناحیه لگن را هم درگیر کند. در این بیماری به تدریج غضروف مفصل ران از بین رفته و بعد از مدتی مفصل دجار درد و محدودیت حرکتی میشود.

البته اسپوندیلیت انکیلوزان میتواند مفاصل ساکروایلیک در پشت لگن را هم درگیر کند. این بیماری شایعترین علت روماتیسم کمر و لگن است.

درمان روماتیسم کمر و لگن معمولا به توسط تیمی متشکل از متخصص روماتیسم و ارتوپد و ستون فقرات انجام میشود.

مشکل دیگری که در بیماری های روماتیسمی ایجاد میشود عوارض ناشی از مصرف دارو است. از رایج ترین داروهای مصرف شده در روماتیسم، کورتیکواستروئیدها هستند که مردم آن را با نام کورتون میشناسند. مصرف این داروها بخصوص اگر طولانی باشد میتواند موجب سیاه شدگی در سر استخوان ران شود.

سیاه شدن استخوان هم میتواند موجب خرابی سر استخوان ران و بروز مشکلاتی شود. پس درگیری مفصل ران و تخریب آن در بیماران روماتیسمی هم میتواند براثر فعالیت خود بیماری و هم ناشی از عوارض داروهایی باشد که برای درمان آن مصرف میشوند.

علائم روماتیسم لگن چیست

مهمترین علامت روماتیسم لگن ایجاد درد در مفصل ران است که خود را بصورت درد در کشاله ران نشان میدهد. این درد میتواند در پشت باسن و در ناحیه ران هم احساس شود. با از بین رفتن غضروف مفصلی محدودیت حرکتی هم به علائم بیمار اضافه میشود.

درد و محدودیت حرکتی که بیشتر میشوند به تدریج بیمار لنگش هم پیدا میکند. تخریب سر استخوان ران موجب کوتاهی پا شده و این کوتاه شدن هم به افزایش لنگش کمک میکند.

علت لنگش معمولا چندگانه است. مهمترین علت آن درد است ولی محدود شدن حرکات مفصل و کوتاه شدن پا هر دو میتوانند لنگش ایجاد کنند. همچنین ضعیف شدن عضلات لگن هم میتواند از علل لنگش باشد.

عضلات لگن ضعیف میشوند چون بیمار به علت درد نمیتواند به اندازه کافی راه برود و این موجب میشود عضلات به اندازه کافی کار نکنند و ضعیف شوند.

تشخیص روماتیسم لگن و مفصل ران

برای تشخیص روماتیسم لگن پزشک ابتدا به صحبت های بیمار در مورد خصوصیات درد او گوش میدهد و سپس او را معاینه میکند. رادیوگرافی ساده لگن در اینجا کمک زیادی به پزشک میکند.

آزمایش های مختلقی هستند که میتوانند وجود بیماری های روماتیسمی مانند روماتیسم مفصلی یا اسپوندیلیت انکیلوزان را نشان دهند.

درمان روماتیسم لگن چیست

در صورتی که روماتیسم، آناتومی مفصل ران را تغییر نداده باشد درمان درد لگن ناشی از روماتیسم با درمان های طبی است که معمول ترین آنها عبارتند از

• گرم نگه داشتن محل درد
• استفاده از وسایل کمکی برای راه رفتن مانند استفاده از عصا یا واکر
• انجام فیزیوتراپی و کاردرمانی و تقویت عضلات لگن و اندام تحتانی و شنا
• استفاده از داروهای روماتیسمی به توسط متخصص روماتولوژیست. انواع قرص روماتیسم لگن و یا داروهای تزریقی به توسط متخصص روماتیسم تجویز میشود.

اگر روماتیسم لگن پیشرفت کرده باشد و رادیوگرافی نشان بدهد که مفصل دچار تخریب شده است باید از درمان های جراحی استفاده کرد. مهمترین این جراحی ها عمل تعویض مفصل لگن است.

تعویض مفصل چه کمکی به روماتیسم لگن میکند

در جراحی تعویض مفصل، سر استخوان ران که بر اثر روماتیسم خراب شده برداشته شده و به جای آن یک سر فلزی یا سرامیکی گذاشته میشود. سطح درونی حفره استابولوم هم که خراب شده با یک کاپ فلزی و پلی اتیلنی جایگزین میشود.

وقتی بیمار صاحب یک مفصل مصنوعی میشود درد او از بین میرود. پزشک میتواند در حین جراحی اختلاف طول پاها را هم اصلاح کند. حرکت مفصل ران روانتر شده و همه اینها موجب میشود بیمار بهتر راه رفته و لنگش او از بین برود.

وقتی بیمار بتواند بهتر و بیشتر راه برود به تدریج عضلات تنه و لگن او هم قویتر میشود. این عوامل با کمک هم موجب میشوند فرد به تدریج و تا حدود زیادی کارایی قبلی خود را بازیابی کند و به زندگی عادی بازگردد.

در جراحی پزشک باید به چه نکاتی توجه کند

گذشته از اصول کلی که هر پزشک در هنگام جراحی باید به آنها توجه کند تا نتیجه درمان رضایت بخش گردد بیماران روماتیسمی شرایط خاص خود را دارند و عدم توجه به آنها ممکن است در نتیجه جراحی تاثیر نامطلوب برجای گذارد.

مهمترین نکاتی که هر پزشک جراح باید در حین جراحی تعویض مفصل و کارگذاری پروتز در لگن برای بیمار روماتیسم به آنها توجه کند عبارتند از

آمادگی قبل از جراحی

بیماری های روماتیسمی سیستم دفاع بدن در مقابل میکروب ها را کم میکنند. اضافه بر این بسیاری از بیماران مبتلا به روماتیسم لگن برای کنترل بیماری خود از کورتون استفاده میشود. این دارو هم سیستم دفاع ایمنی بدن را ضعیف میکند.

بنابراین احتمال عفونت بعد جراحی تعویض مفصل در یک بیمار رماتیسمی بیش از بیماران دیگر است. پزشک باید قبل از جراحی، در حین آن و بعد از آن تمام تلاش خود برای کاهش موارد زمینه ساز عفونت بعد از جراحی را بکار ببندد.

بسیاری از داروهای روماتیسم را که بیمار قبل از جراحی مصرف میکند باید در حین بستری در بیمارستان و جراحی و بعد از آن ادامه داد. البته داروهای جدید موصوف به anti-TNF از این رویه مستثنا هستند و استفاده از آنها را باید از چند هفته قبل از جراحی تا چند هفته پس از آن قطع کرد.

در بسیاری از مبتلایان به روماتیسم ممکن است قسمت های دیگر بدن مانند قلب یا کلیه هم مشکلاتی داشته باشند. توجه به این مشکلات و کنترل آنها احتمال بروز عوارض احتمال حین یا بعد از جراحی را کاهش میدهد.

حین جراحی

هم خود روماتیسم لگن و هم داروهایی که برای کنترل آن مصرف میشوند استخوان را ضعیف و پوک میکنند. این وضعیت موجب افزایش احتمال شکستگی استخوان های لگن یا ران در حین و یا بعد از جراحی میشود.

در اینجا هم پزشک باید تمامی توجه خود را به این مطلب مصروف دارد که بسیار با دقت و احتیاط جراحی را انجام دهد بطوری که احتمال بروز شکستگی به حداقل برسد

شکل استخوان های لگن و بخصوص استابولوم در بعضی بیماری های روماتیسمی بشدت تغییر کرده و این عامل میتواند کارگذاری کاپ فلزی را مشکل کند. در بعضی از موارد نیاز به پیوند استخوان وجود دارد.

در بیماران مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان که ستون مهره درگیری شدید دارد احتمال دررفتگی مفصل مصنوعی ممکن است قدری بالاتر باشد. پزشک باید به این مسئله توجه کرده و زاوایای کارگذاری اجزاء مفصل مصنوعی را طوری انتخاب کند که احتمال این دررفتگی به حداقل برسد.

بیهوشی

در بعضی از بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی، مفاصل گردنی ناپایدار میشوند. این ناپایداری ممکن است در حین اقدام به لوله گذاری نای برای بیهوشی عمومی مشکل ایجاد کند. پزشک و متخصص بیهوشی باید این را مد نظر داشته باشند.

در بیماران مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان قفسه سینه و ریه مشکلات کارکردی دارند. متخصص بیهوشی و جراح باید به این مشکلات اشراف داشته و توجه کامل کنند.

اسپوندیلیت انکیلوزان روماتیسم لگن و کمر است. هر دو آسیب دیده اند.

 مهره های کمری ممکن است چنان به هم چسبیده باشند که امکان بیحسی نخاعی وجود نداشته باشد چون برای بیحسی نخاعی پزشک باید سوزن مخصوصی را از راه پوست به مسیر نخاع وارد کند و استخوانی شدن رباط های بین مهره ها ممکن است این کار را غیر ممکن کنند.

بعد جراحی

در بسیاری از مبتلایان به روماتیسم مفصلی انگشتان دست دچار تغییر شکل میشوند و این میتواند کاربرد عصا یا واکر بعد از جراحی را با مشکل روبرو کند.

از طرف دیگر در بعضی از مبتلایان به اسپوندیلیت انکیلوزان ستون مهره کاملا به سمت جلو خم میشود و این راه رفتن بیمار را مشکل میکند. این روند میتواند دوران بازپروری بیمار بعد از جراحی را با پیچیدگی هایی روبرو کند.

در جراحی بیمار چه وظیفه ای دارد

همانطور که پزشک باید در حین جراحی تعویض مفصل در یک بیمار مبتلا به روماتیسم لگن به نکات زیادی توجه کند بیمار هم باید با پزشک همراهی کرده و احتیاط های مهمی را مد نظرداشته باشد تا از جراحی خود حداکثر استفاده را ببرد. مهمترین این نکات عبارتند از:

بیمار باید تمامی مراقبت هایی را که پزشک برای کاهش احتمال عفونت های بعد از جراحی به او آموزش میدهد با دقت رعایت کند.

بیمار باید تمامی داروهایی را که مصرف میکند به پزشک جراح خود اطلاع دهد و بعد از جراحی هم باید همچنان تحت نظر متخصص روماتولوژیست بماند و داروهای روماتیسم را مصرف کند.

در خیلی از بیماران مبتلا به روماتیسم عضلات تنه و لگن ضعیف هستند. بیمار باید بعد از جراحی تحت نظر پزشک خود نرمش های طبی خاصی را انجام دهد تا این عضلات قویتر شوند. قویتر بودن این عضلات کارکرد مفصل مصنوعی را بهتر و عمر آن را افزایش میدهد.

آیا ورزش برای روماتیسم لگن خوب است؟ چه در قبل و چه بعد از جراحی، شنا و راه رفتن در آب بهترین ورزش برای بیمار است.

نتایج جراحی تعویض مفصل در روماتیسم لگن

با وجود مشکلاتی که در بالا ذکر شد در صورتی که جراحی با دقت و توجه به نکات علمی و تکنیکی انجام گردد در غالب موارد موفقیت آمیز خواهد بود و درد شدیدی که حتی با مصرف قویترین داروهای روماتیسمی و داروهای مسکن حتی کمتر هم نمیشد بعد از عمل جراحی از بین میرود.

کوتاهی و محدودیت حرکتی مفصل ران و لنگش را هم میتوان در غالب موارد با کمک جراحی تعویض مفصل برطرف کرد.