روماتیسم لگن چیست. تشخیص و درمان

نویسنده : دکتر مهرداد منصوری – متخصص ارتوپدی – جراح لگن و مفصل ران

روماتیسم نام کلی دسته ای از بیماری ها است که در آنها التهاب ایجاد شده در مفاصل بدن میتواند موجب بروز درد و تخریب مفصل شود. روماتیسم میتواند در ناحیه لگن موجب آسیب به مفاصل آن شود. در این مقاله در مورد انواع بیماری های روماتیسمی که لگن و مفصل ران را درگیر میکنند و علائم و درمان های آنها مطالب مهمی را یاد میگیریم

روماتیسم چیست

روماتیسم نام یک بیماری واحد نیست بلکه نامی برای مجموعه ای از بیماری هاست که مشخصه مشترک آنها اختلال در سیستم دفاع ایمنی بدن است. سیستم ایمنی بدن انسان در اصل برای مقابله با عوامل مهاجم خارجی مانند باکتری ها و ویروس ها برنامه ریزی شده است ولی گاهی اوقات بنابر عللی که هنوز بر ما پوشیده است این سیستم دچار اختلال شده و سلول های خودی بدن را دشمن انکاشته و برعلیه آنها وارد عمل میشود.

نتیجه آن معمولا بروز التهاب در بافت های مختلف بدن است. پس گرچه نام روماتیسم معمولا مشکلات سیستم حرکتی بدن را به یاد میاورد ولی میتواند هر بافتی را درگیر کند. بطور مثال در بیماری لوپوس که نوعی روماتیسم است ممکن است کلیه، قلب، مغز یا پوست هم درگیر شوند.

مهمترین روماتیسم هایی که سیستم حرکتی بدن انسان را گرفتار میکنند بیماری روماتیسم مفصلی Rheumatoid Arthritis یا RA و بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان Ankylosing Spondylitis یا AS است.

در بیماری روماتیسم مفصلی سلول های ایمنی برعلیه لایه سینوویال مفاصل فعال شده و موجب التهاب آن میشوند. این التهاب موجب بروز درد و تورم میشود. پس از مدتی غضروف مفصلی خراب شده و در نتیجه آن محدودیت حرکتی هم ایجاد شده و در نهایت استخوان مفصل هم خراب میشود. روماتیسم مفصلی بیشتر انگشتان دست را گرفتار میکند ولی میتواند موجب خرابی مفاصل ران در ناحیه لگن هم بشود.

بیماری روماتیسمی دیگری که سیستم حرکتی را درگیر میکند اسپوندیلیت انکیلوزان است. مشخصه این بیماری درگیری ستون فقرات است. در اسپوندیلیت انکیلوزان رباط های اطراف مهره ها تبدیل به استخوان شده و در نتیجه مهره ها به یکدیگر متصل میشوند. این اتصال موجب میشود قابلیت انعطاف پذیری ستون مهره از بین برود.

اسپوندیلیت انکیلوزان بجز درگیری ستون مهره میتواند مفاصل ران در ناحیه لگن را هم درگیر کند. در این بیماری به تدریج غضروف مفصل ران از بین رفته و بعد از مدتی مفصل دجار درد و محدودیت حرکتی میشود. الیته اسپوندیلیت انکیلوزان میتواند مفاصل ساکروایلیک در پشت لگن را هم درگیر کند.

مشکل دیگری که در بیماری های روماتیسمی ایجاد میشود عوارض ناشی از مصرف دارو است. از رایج ترین داروهای مصرف شده در روماتیسم، کورتیکواستروئیدها هستند که مردم آن را با نام کورتون میشناسند. مصرف این داروها بخصوص اگر طولانی باشد میتواند موجب نکروز آوازکولر یا سیاه شدن سر استخوان ران شود.

سیاه شدن سر استخوان ران هم میتواند موجب خرابی سر استخوان ران و بروز مشکلاتی شود که خود روماتیسم ایجاد میکنند. پس درگیری مفصل ران و تخریب آن در بیماران روماتیسمی هم میتواند براثر فعالیت خود بیماری و هم ناشی از عوارض داروهایی باشد که برای درمان آن مصرف میشوند.

علائم و تشخیص روماتیسم لگن چیست

مهمترین علامت روماتیسم در لگن ایجاد درد در مفصل ران است که خود را بصورت درد در کشاله ران نشان میدهد. این درد میتواند در پشت باسن و در ناحیه ران هم احساس شود. با از بین رفتن غضروف مفصلی محدودیت حرکتی هم به علائم بیمار اضافه میشود.

درد و محدودیت حرکتی که بیشتر میشوند به تدریج بیمار لنگش هم پیدا میکند. تخریب سر استخوان ران موجب کوتاهی پا شده و این کوتاه شدن هم به افزایش لنگش کمک میکند.

تشخیص روماتیسم در ناحیه لگن معمولا با صحبت پزشک با بیمار و معاینه وی و پس از آن با کمک رادیوگرافی ساده انجام میشود.

درمان روماتیسم لگن

بیمارانی که به روماتیسم مفصلی یا به اسپوندیلیت انکیلوزان مبتلا هستند حتی قبل از درگیری شدید مفصل ران هم ممکن است درد را در این مفصل احساس کنند. کنترل این درد در این مرحله با متخصص روماتولوژیست است. وی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و استروئیدی و از داروهای ضد روماتیسمی دیگر برای کنترل درد بیمار استفاده میکند.

در بعضی بیماران وضعیت مفصل ران شدیدتر نشده و درد با دارو کنترل میشود. با این حال در بعضی دیگر، مفصل ران تخریب میشود. در این حال درد بیمار دیگر با دارو خوب نمیشود. در این زمان نیاز است تا از عمل جراحی تعویض مفصل ران برای این بیماران استفاده شود.

در جراحی تعویض مفصل ران مفصل آسیب دیده کلا خارج شده و با یک مفصل مصنوعی تعویض میگردد.

در جراحی تعویض مفصل ران در بیماران روماتیسمی هم پزشک و هم بیمار باید به نکات مهمی توجه داشته باشند.

• استخوان به علت خود بیماری و به علت داروهایی که برای درمان آن مصرف میشوند ضعیف و شکننده هستند و احتمال شکستگی آنها چه در حین و چه بعد از جراحی بیش از دیگر افراد است
• هم روماتیسم و هم داروهایی که برای آن مصرف میشوند میتوانند سیستم دفاع ایمنی بدن را ضعیف کرده و موجب شوند تا احتمال عفونت بعد از جراحی در این بیماران بیش از افراد دیگر باشد.
  بخصوص در آن دسته از مبتلایان به روماتیسم که از داروهای جدید anti-TNF استفاده میکنند احتمال عفونت بیشتر است و لازم است تا بیماران مدتی قبل و مدتی بعد از جراحی مصرف این دسته دارویی را قطع کنند.
• در بعضی از بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی ناپایداری در مفاصل ستون مهره گردنی ایجاد میشود که میتواند موقع بیهوش کردن بیمار برای جراحی مشکلاتی را ایجاد کند. پزشک باید به این نکته توجه کند.
  همچنین در اسپوندیلیت انکیلوزان مهره های کمری ممکن است چنان به هم چسبیده باشند که امکان بیحسی نخاعی وجود نداشته باشد چون برای بیحسی نخاعی پزشک باید سوزن مخصوصی را از راه پوست به مسیر نخاع وارد کند و استخوانی شدن رباط های بین مهره ها ممکن است این کار را غیر ممکن کنند.
  از طرف دیگر در این بیماران ممکن است ظرفیت تنفسی به علت درگیری قفسه سینه کم شود و این هم میتواند بر بیهوشی عمومی بیمار هم تاثیر نامناسب داشته باشد.
• در بسیاری از مبتلایان به روماتیسم مفصلی انگشتان دست دچار تغییر شکل میشوند و این میتواند کاربرد عصا یا واکر بعد از جراحی را با مشکل روبرو کند. از طرف دیگر در بعضی از مبتلایان به اسپوندیلیت انکیلوزان ستون مهره کاملا به سمت جلو خم میشود و این راه رفتن بیمار را مشکل میکند. این روند میتواند دوران بازپروری بیمار بعد از جراحی را با پیچیدگی هایی روبرو کند.
• درگیری مفصل ران با بیماری های روماتیسمی میتواند موجب تغییر شکل شدید حفره استابولوم شود و این تغییر شکل میتواند عمل جراحی را از لحاظ تکنیکی با دشواری هایی همراه کند.

نتایج جراحی تعویض مفصل ران در روماتیسم لگن

با وجود مشکلاتی که در بالا ذکر شد در صورتی که جراحی با دقت و توجه به نکات علمی و تکنیکی انجام گردد در غالب موارد موفقیت آمیز خواهد بود و درد شدیدی که حتی با مصرف قویترین داروهای روماتیسمی و داروهای مسکن حتی کمتر هم نمیشد بعد از عمل جراحی از بین میرود. کوتاهی و لنگش و محدودیت حرکتی مفصل ران را هم میتوان در غالب موارد با کمک جراحی تعویض مفصل ران برطرف کرد.