لنگش بعد از عمل تعویض مفصل لگن

یکی از رایج ترین اعمال جراحی در دنیای امروز جراحی تعویض مفصل در ناحیه لگن است. از این جراحی برای کنترل دردهای شدید ناشی از خرابی مفصل لگن استفاده میشود و جراحی در غالب موارد موفق آمیز بوده و مشکل بیمار را حل میکند.

با این حال بعضی از بیماران بعد از جراحی با مشکل لنگش مواجه میشوند و برای مدت های زیادی نمیتوانند خوب راه بروند. تعدادی دیگر از بیماران قبل از جراحی لنگش داشته اند و هدف آنها از انجام جراحی، درمان همین بد راه رفتن بوده است و وقتی بعد از جراحی نتیجه مطلوب مد نظر خود را نمیگیرند ناراحت میشوند.

در این مقاله سعی میکنیم به دو سوال مهم جواب بدهیم

• علت بوجود آمدن لنگش بعد از عمل تعویض مفصل لگن چیست
• چرا این جراحی نتوانسته است اهداف بیمار در حذف کامل لنگیدن را که قبل از عمل داشته محقق کند

برای اینکه بتوانیم به این دو سوال مهم جواب بدهیم اول باید بدانیم چه مشکلاتی در ناحیه لگن بیمار وجود دارد که موجب بد راه رفتن و لنگش او میشود. پس اول این قسمت را خوب مطالعه کنید.

علل بد راه رفتن با منشا لگن چیست

البته بسیاری از مشکلات در اندام تحتانی و بدون ارتباط با لگن میتوانند موجب لنگش شوند. مثلا وجود خار پاشنه و اینکه دردی در پاشنه داشته باشیم موجب میشود نتوانیم خوب راه برویم ولی اگر اینها را کنار بگذاریم چهار علت عمده در لگن میتوانند موجب بد راه رفتن شوند

درد در لگن

مهمترین علت بد راه رفتن با منشا لگنی این است که درد لگن داشته باشیم. شدت بسیاری از دردهای لگن با ایستادن و راه رفتن بیشتر میشوند و ما بصورت ناخودآگاه موقع راه رفتن سعی میکنیم فشار کمتری روی پای طرفی که لگن آن سمت درد دارد بیندازیم تا درد کمتری حس کنیم.

این موجب میشود نامتقارن و ناموزون راه برویم و بد راه برویم و این شایعترین علت لنگیدن چه قبل و چه بعد از جراحی تعویض مفصل است.

کوتاهی پا

منظور غالب مردم از پا، کل اندام تحتانی از لگن به پایین است. ما هم اینجا پا را با همین کاربرد استفاده میکنیم. بیشتر مردم فکر میکنند علت عمده بد راه رفتن کوتاهی پا است. اگرچه اینطور نیست ولی کوتاهی هم از علل مهم و نسبتا شایع است.

وقتی یک پا نسبت به پای دیگر کوتاه تر باشد، در هنگام ایستادن، قاعدتا کف پای کوتاه نباید به زمین برسد ولی برای راه رفتن حتما باید کف هردوپا را به زمین رساند. تنها راه بیمار برای رساندن کف پای طرف کوتاه شده به زمین این است که لگن طرف پای کوتاه را به سمت پایین کج کند.

این کار در هر قدمی که بیمار برمیدارد تکرار میشود و موجب ظاهر ناهماهنگ و نامتقارن دوطرف در موقع راه رفتن میشود که به آن لنگش میگوییم. کوتاهی میتواند به علل مختلفی قبل از عمل بوجود بیاید که شایعترین آنها تغییر شکل سر استخوان ران به علت آرتروز مفصل ران است.

در دررفتگی مادرزادی مفصل هم این کوتاهی وجود دارد. بعد از جراحی هم به علل مختلفی ممکن است پای طرف عمل شده کوتاه تر شود.

ضعیف بودن عضلات لگن

این یکی از علل مهم بد راه رفتن است. درست راه رفتن نیاز به عضلات قوی دارد. وقتی عضلات اطراف مفصل ران به اندازه کافی قدرت نداشته باشند، هماهنگی و هارمونی حرکات در هنگام راه رفتن به هم میخورد و غیر طبیعی میشود و ما به این غیر طبیعی شدن، لنگش میگوییم.

برای راست قامت ماندن در موقع راه رفتن و خم نشدن به طرفین باید تنه به توسط عضلات قوی لگن سر جای خود محکم نگه داشته شود و اگر این اتفاق نیفتد، راه رفتن بد میشود. این اتفاق میتواند به علت هر بیماری مزمنی ایجاد شود. هر عاملی که عضلات لگن را بیش از حد ضعیف کنند موجب لنگش میشود.

شکل غیر طبیعی مفصل ران

مفصل ران یک تکیه گاه مهم برای اهرمی است که ما به آن استخوان ران میگوییم. اگر این تکیه گاه درست کار نکند، راه رفتن درست انجام نمیشود. در دررفتگی مادرزادی مفصل لگن، سر استخوان ران در سر جای خودش نیست و مفصل ران لق میشود. این یکی از علل مهم بد راه رفتن در این بیماران است.

علل ایحاد لنگش بعد از عمل تعویض مفصل لگن چیست

حالا که علل مهم لنگش را یاد گرفتیم بهتر میتوانیم علت های بد راه رفتن بعد از عمل تعویض مفصل را متوجه شویم. در زیر مهمترین این علل را توضیح میدهم

درد مفصل مصنوعی

به هر علتی که بیمار دردی در محل عمل تعویض مفصل حس کند این درد موجب بد راه رفتن او میشود. در مورد علل درد بعد از جراحی تعویض مفصل در ناحیه لگن در مقاله دیگری به تفصیل صحیت کرده ام.

بطور مثال عفونت های اطراف محل مفصل مصنوعی، لق شدگی در مفصل مصنوعی و یا دردهایی که از ستون مهره به لگن انتشار پیدا میکنند میتوانند منشا بروز این دردهای بعد از این جراحی باشند. به هر علتی که این دردها بوجود بیایند یا بیشتر شوند این موجب بد راه رفتن و لنگش بعد از عمل تعویض مفصل میشود.

کوتاهی پا

گاهی اوقات بعد از گذشت مدتی از جراحی، مفصل مصنوعی لق شده و قسمت رانی آن به سمت پایین حرکت میکند. این موجب میشود طول کل پای عمل شده به مرور زمان کوتاه شود و کوتاهی پا همانطور که در بالا توضیح دادم موجب بد راه رفتن میشود.

پس شایعترین علت کوتاه شدن پا بعد از جراحی، جابجا شدن مفصل مصنوعی در استخوان ران به علت لقی است است و این میتواند موجب لنگش بعد از عمل تعویض مفصل شود.

ضعیف ماندن عضلات لگن

بعد از جراحی تعویض مفصل، بیمار باید نرمش های خاصی را تحت نظر پزشک معالج و فیزیوتراپ برای چندین ماه انجام دهد تا عضلاتی لگن که ضعیف شده اند قوی شوند. تا این عضلات قوی نشوند لنگش خوب نمیشود.

گاهی اوقات خود جراحی تعویض مفصل میتواند بطور موقت تا مدتی عضلات لگن را ضعیف کند. با انجام مرتب و منظم نرمش های لگن میتوان به این ضعف غلبه کرد و عضلات را بعد از چند ماه دوباره تقویت کرد.

راه رفتن بهترین ورزش برای تقویت عضلات لگن است. اگر پزشک به بیمار اجازه بدهد باید هرچه بیشتر بعد از عمل راه برود تا با این کار عضلات لگن را تقویت کند. هرچه بیشتر عضلات لگن تقویت شوند لنگیدن هم کمتر و کمتر میشود.

پس یکی از علل لنگش بعد از عمل تعویض مفصل، ضعف عضلات لگن است که درمان آن با انجام نرمش های طبی زیر نظر پزشک و فیزیوتراپ به مدت کافی است.

شکل مفصل مصنوعی

بندرت ممکن است مفصل مصنوعی بعد از جراحی دچار مشکل شود، مثلا دچار دررفتگی شود، یا تغییر شکلی در آن ایجاد شود و این عوامل میتوانند موجب لنگش بعد از عمل تعویض مفصل شوند. در این موارد تنها راه، انجام جراحی مجدد تعویض مفصل یا جراحی رویژن است.

علل باقی ماندن لنگش بعد از عمل تعویض مفصل چیست

بعضی از بیماران قبل از جراحی تعویض مفصل، لنگش زیادی داشنه اند و یکی از اهداف آنها از جراحی، از بین بردن این لنگش است ولی ممکن است لنگیدن بطور کامل بعد از جراحی از بین نرود و مقداری از آن باقی بماند. در زیر به بررسی علل این وضعیت میپردازیم.

درد مفصل

گاهی اوقات همه دردی که قبل از جراحی در لگن حس میشود ممکن است به علت خرابی لگن نباشد. در بعضی بیماران بخصوص در افراد مسن ممکن است همراه با خرابی مفصل لگن مشکلاتی در ستون مهره مانند تنگی کانال نخاعی وجود داشته باشد که این تنگی هم میتواند از علل درد حس شده در لگن باشد.

بعد از جراحی، گرچه مشکل منشا درد لگن حل شده است ولی مشکل کمر حل نشده و این مشکل میتواند موجب ادامه درد در لگن باشد. ادامه درد موجب ادامه لنگش بعد از عمل تعویض مفصل میشود.

کوتاهی پا

همه بیماران، بخصوص بیماران مبتلا به دررفتگی مادرزادی در ناحیه لگن باید بدانند که جراحی تعویض مفصل اگر درست انجام شود و موفقیت آمیز باشد میتواند تا حدود زیادی بد راه رفتن بیمار را کنترل کند ولی بیمار نمیتواند انتظار داشته باشد لنگش او بعد از جراحی صد در صد از بین برود. شاید مهمترین علت این است که در همه موارد پزشک نمیتواند کوتاهی پای بیمار را بطور کامل برطرف کند.

برطرف کردن کوتاهی پا با بلند کردن پا موقع جراحی محدودیت هایی دارد که مهمترین آنها خطر آسیب به اعصاب و عروق لگن است.

اگر پزشک سعی کند پا را از حدی بیشتر بلند کند، ممکن است به اعصاب لگن آسیب برسد و پا دچار فلجی شود. گاهی هم ممکن است عضلات و تاندون های لگن آسیب ببیند و مفصل ناپایدار شود. میزانی که میشود پا را بلند کرد برای هر بیماری متفاوت است و میزان دقیق آن فقط موقع عمل مشخص میشود.

ضعیف ماندن عضلات لگن

گاهی اوقات همراه با خرابی مفصل ران، عضلات لگن بیمار بشدت ضعیف شده اند. بعد از جراحی تعویض مفصل، تا موقعی که این عضلات به اندازه کافی قوی نشوند بیمار نمیتواند انتظار یک راه رفتن عادی و بدون لنگش را داشته باشد.

گاهی اوقات ضعف عضلانی در لگن قبل از جراحی به حدی شدید است که بیمار با سالها ورزش هم نمیتواند قدرت آن را مانند طرف مقایل کند. در این موارد ممکن است هیچوقت قدرت عضلات طرف عمل شده به حد طبیعی نرسد و مقداری از لنگش باقی بماند.

اینکه آیا عضلات لگن هر بیمار تا چه حد توان بازپروری دارد از قبل از عمل مشخص نیست. پس نمیتوان قبل از جراحی به بیمار قول صد در صد داد که میتواند عضلات لگن را تا حد نرمال تقویت کند. با این حال امکان تقویت تا حد نزدیک نرمال در اکثر بیماران وجود دارد.

عادت

این را قبلا به عنوان علت بد راه رفتن توضیح نداده بودم ولی علت مهمی است. در مواردی که بد راه رفتن مدت زیادی با بیمار بوده است مثلا بیمار به مدت چندین دهه از عمرش را بد راه میرفته است ممکن است این طرز راه رفتن در مغز او بصورت عادت حک شود.

در این بیماران حتی اگر بعد از جراحی تمامی عواملی که در بالا ذکر کردم درست شوند باز هم ممکن است بیمار طبق عادت قبلی خود تا سالها بد راه برود. این مشکل البته با تمرین و توجه بیمار در بسیار اوقات قابل حل است.

نتیجه گیری

وجود لنگش بعد از عمل تعویض مفصل علل متفاوتی دارد. اگر این مشکل را دارید میتوانید با مراجعه به پزشک متخصص لگن بررسی های لازم را انجام دهید تا علت آن مشخص شود. تنها بعد از مشخص شدن علت است که میتواند درمان درستی را طرح ریزی کرد.