دکتر مهرداد منصوری. جراح لگن دکتر مهرداد منصوری. جراح لگن و مفصل ران
نویسنده : دکتر مهرداد منصوری – متخصص ارتوپدی – جراح لگن و مفصل ران
بورسیت و تاندنیت چه بیماری هایی هستند و چگونه موجب درد لگن میشوند. چرا در ورزشکاران تاندنیت شایعتر است و ارتباط بورسیت و تاندنیت چیست. در این مقاله در مورد علل و علائم و درمان های این دو بیماری مطالب مهمی را یاد میگیریم.
فهرست مطالب
آناتومی کاربردی تاندون
تاندون ها طناب های بافتی بسیار محکم ولی در عین حال انعطاف پذیری هستند که از یک طرف به عضله متصل شده و از طرف دیگر به استخوان وصل میشوند. در واقع عضله برای متصل شدن به استخوان برای اعمال نیرو بر آن ابتدا به تاندون تبدیل میشود و بعد تاندون به استخوان وصل میشود. تاندون ها معمولا لوله ای و به شکل طناب هستند ولی میتوانند شکل نوار یا حتی پرده را به خود بگیرند.
تاندون ها سلول هایی دارند که پروتئین خاصی به نام کلاژن را میسازند و ایندو همراه با مواد دیگری یک فیبر یا رشته را میسازند. این رشته ها در کنار هم قرار میگیرند تا یک ریسمان را بسازند و چند ریسمان در کنار هم قرار میگیرند تا یک تاندون را بسازند. این روند چیزی مانند روند ساخته شدن کابل های فولادی یا کابل های تلفن است.
آناتومی کاربردی بورس
بورس ها کیسه های بافتی نازکی هستند که در محل های سایش قرار میگیرند و وظیفه آنها کاهش اصطکاک و کمک به حرکت دو بافت بر روی یکدیگر است.
یک کیسه فریزر را در نظر بگیرید که درون آن مقدار بسیار کمی روغن مایع ریخته اید و در آن را محکم بسته اید. این کیسه را بین کف دو دست خود قرار دهید. اکنون میتوانید دو دست خود را به راحتی روی هم حرکت داده و بلغزانید چون دو سطح کیسه فریزر با کمک روغن بین آنها روی هم میلغزند.
بورس ها هم همینطورند. سطح داخلی آنها لایه از سلول های سینوویال قرار گرفته که مایعی لزج به نام مایع سینوویال را ترشح میکنند و این مایع درون بورس قرار میگیرد.
بورس ها در مکان های زیر هستند
- جایی که پوست بر روی استخوان باید راحت بلغزد مانند پشت آرنج
- جایی که تاندون باید به راحتی بر روی استخوان بلغزد مانند بورس بین تروکانتر بزرگ و ایلیوتیبیال باند
- جایی که دو عضله باید در کنار هم بلغزند
- جایی که یک عضله باید روی استخوان بلغزد
- جایی که یک تاندون باید بر روی کپسول مفصلی بلغزد
تاندنیت چیست
تاندنیت Tendinitis یا تاندونیت به معنای التهاب تاندون است. مهمترین علت التهاب تاندون اعمال کشش بیش از حد به آن است. وظیفه تاندون تحمل کششی است که عضله ایجاد میکند ولی اگر نیروی این کشش بیش از حد تحمل تاندون باشد دو اتفاق میتواند ایجاد شود
- نیروی وارد شده بسیار زیاد است و به ناگهان تاندون را پاره میکند. در این حالت فرد دچار درد ناگهانی و شدید در محل تاندون میشود
- نیروی وارد شده کمتر است ولی بطور مکرر و در طول چند ساعت یا چند ماه به تاندونی که تحمل آن نیرو را ندارد وارد میشود. این وضعیت موجب بروز پارگی های خیلی خفیف و میکروسکوپی در بافت تاندون میشود.
بدن به این آسیب واکنش نشان داده و سعی در ترمیم آن میکند. روند ترمیم همراه با فعالیت سلول های دفاعی و التهابی بدن است. این سلول ها موادی از خود ترشح میکنند که با تاثیر بر روی پایانه های عصبی موجب حس درد میشوند. شدت این درد از درد پارگی ناگهانی تاندون کمتر است
تاندون ها میتوانند قوی و یا ضعیف شوند. فعالیت های بدنی و ورزشی میتواند تاندون ها را قوی کنند ولی این افزایش توانایی بسیار کندتر از افزایش قدرت عضلات صورت میگیرد. ماهها و سال ها زمان میبرد تا یک ورزشکار بتواند تاندون های عضلات مربوط به ورزش خود را قوی و توانا کند. اگر وقتی عضله قوی شده ولی تاندون هنوز زمان کافی برای قوی شدن نداشته است ورزشکار فشار زیادی به خود بیاورد تاندون آسیب میبیند.
از طرف دیگر تاندون ها معمولا با افزایش سن ضعیف میشوند. در دهه های سوم و چهارم عمر قدرت فیبرهای تشکیل دهنده تاندون ها کم میشود. این را دژنرسانس تاندون Degeneration یا تاندینوز Tendinosis میگویند. پس در سنین بالا حتی اگر فعالیت بدنی و ورزشی معمولی هم انجام شود ممکن است موجب تاندنیت شود مگر اینکه با ورزش های مداوم از قبل این تاندون ها قوی شده باشند.
بورسیت چیست
بورسیت Bursitis به معنای التهاب بورس است. معمولا این التهاب موقعی ایجاد میشود که سایش دو بافتی که بورس بین آنها قرار گرفته است بسیار زیاد باشد بطوری که بورس تحت فشار زیادی قرار گیرد. این میتواند موجب شروع فعالیت سلول های ایمنی و التهابی در بورس و ایجاد بورسیت شود.
مواد ترشح شده از این سلول ها با تاثیر بر روی پایانه ای عصبی میتوانند موجب بروز حس درد شوند. پس مهمترین علامت بورسیت درد در محل بورس است. البته بورسیت میتواند موجب افزایش ترشح مایع سینوویال درون بورس شده و آن را متورم کند. در این حال اگر بورس زیر پوست باشد ممکن است بتوان آن را لمس کرد.
بورسیت و تاندنیت در ورزشکاران
در بسیاری اوقات تاندنیت و بورسیت با هم ایجاد میشوند. فشار زیاد به تاندون میتواند به بورس کنار آن هم وارد شده و موجب التهاب آن گردد. پس بسیاری از درد های سیستم حرکتی میتوانند ترکیبی از تاندنیت و بورسیت باشند.
به علت فشار زیادی که ورزشکاران به سیستم حرکتی خود وارد میکنند احتمال بروز تاندنیت و بورسیت در آنها بیش از دیگر افراد است. اگر هر فردی دیگر هم هر فعالیت بدنی را بدون آمادگی قبلی انجام دهد میتواند موجب بروز تاندنیت و بورسیت شود.
در ناحیه لگن هم بورس ها و تاندون های زیادی وجود دارند. بعضی از آنها بیشتر در معرض آسیب و التهاب قرار دارند. در زیر آنها را مطالعه میکنیم.
بورسیت های مهم لگن کدامند
مهمترین بورس های لگن که میتوانند با ایجاد بورسیت موجب درد لگن شوند عبارتند از
بورسیت تروکانتر بزرگ
بورس تروکانتر بزرگ در قسمت خارجی لگن بین فاشیا لاتا و تروکانتر بزرگ استخوان ران قرار گرفته و وظیفه آن تسهیل حرکت فاشیالاتا بر روی تروکانتر بزرگ است. التهاب این بورس در افراد یا ورزشکارانی که زیاد راه میروند یا میدوند یا مفصل ران را زیاد خم و راست میکنند ایجاد میشود.
علامت بورسیت تروکانتر احساس درد در قسمت خارجی لگن و بر روی تروکانتر بزرگ است. این درد میتواند با راه رفتن و با فشار موضعی بر روی بورس بیشتر شود. خوابیدن بر روی شانه میتواند موجب افزایش درد بورسیت تروکانتر شود.
بورسیت ایسکیوگلوتئال
در پایین ترین قسمت لگن دو برجستگی به نام توبروزیته ایسکیوم وجود دارد. به این برجستگی تاندون عضله همسترینگ متصل میشود. بین این تاندون و توبروزیته ایسکیوم یعنی در زیر لگن بورس ایسکیوگلوتئال قرار گرفته است.
بورسیت ایسکیوگلوتئال معمولا در افراد یا ورزشکارانی که زیاد میدوند یا میجهند یا با پا لگد میزنند (مثل فوتبالیست ها) و در افرادی که به مدت زیاد مینشینند و یا در موارد ضربه زیر لگن ایجاد میشود. علائم این بورسیت بصورت درد در زیر لگن است. شدت این درد معمولا با دویدن یا پریدن یا لگد زدن یا نشستن به مدت طولانی بیشتر میشود.
بورسیت ایلیوپکتینئال
بورس ایلیوپکتینئال در جلوی لگن و در جایی که عضله ایلیوپسواس از جلوی برجستگی ایلیوپکتینئال استخوان پوبیس عبور میکند قرار گرفته است. بورسیت ایلیوپکتینئال در افراد یا ورزشکارانی که زیاد میدوند یا زیاد جهش میکنند و یا زیاد لگد میزنند (مانند فوتبالیست ها) دیده میشود.
از علائم این بورسیت احساس درد در جلوی لگن و در ناحیه کشاله ران است. شدت این درد با دویدن و یا خم و راست کردن ران و یا در لگد زدن بیشتر میشود.
تاندنیت های مهم لگن کدامند
همانطور که قبلا گفتیم بسیاری از موارد تاندنیت و بورسیت در لگن با هم ایجاد میشوند
تاندنیت ایلیوپسواس
علت این تاندنیت التهاب تاندون ایلیوپسواس در محل اتصال به تروکانتر کوچک است. این تاندنیت معمولا همراه با بورسیت ایلیوپکتینئال ایجاد میشود و علل بوجود آورنده و علائم آن مشابه با این بورسیت است
تاندنیت همسترینگ
تاندون همسترینگ در زیر لگن به توبروزیته استخوان ایسکیوم متصل میشود. تاندنیت همسترینگ معمولا همراه با بورسیت ایسکیوگلوتئال بوده و علل ایجاد کننده و علائم آنها شبیه یکیدیگر است
تاندنیت عضلات اددکتور
عضلات اددکتور یا نزدیک کننده دسته ای از عضلات هستند که در سطح داخلی ران قرار گرفته و کار آنها نزدیک کردن ران ها به یکدیگر است. این عضلات به توسط تعدادی تاندون به استخوان ایکسیوم در جلو و زیر لگن متصل میشوند.
در حرکات یا ورزش هایی که در آنها ران ها بیش از حد از هم دور میشوند این تاندون ها کشیده میشوند. کشیده شدن تاندون ها میتواند موجب بروز التهاب و تاندنیت شود. مهمترین علامت تاندیت اددکتورهای لگن احساس درد در کشاله ران است که با دور کردن ران از بدن شدیدتر میشود.
هرنی ورزشی نوعی تاندنیت است
هرنی ورزش نوعی نوعی آسیب است که معمولا در ورزشکارانی که زیاد میدوند ایجاد شده و میتواند موجب احساس درد در جلوی لگن و کشاله ران شود. این بیماری به علت وارد شدن کشش زیاد به تاندون های ناحیه کشاله ران ایجاد میشود.
در هرنی ورزشی بر اثر دویدن کشش زیادی به عضلات اددکتور یا نزدیک کننده ران وارد میشود این تاندون ها در ناحیه پوبیس با تاندون پهن عضلات جدار شکم که آن هم به استخوان پوبیس و لیگامان اینگوینال میچسبند یکی میشود. این کشش ها با چند مکانیسم میتوانند موجب بروز درد شوند.
از یک طرف کشش تاندون های اددکتور موجب تاندنیت میشود. از طرف دیگر کشش تاندون پهن عضلات جدار شکم موجب ضعیف شدن آنها میشود. این ضعف موجب فشار محتویات شکم به عصب ژنیتوفمورال در ناحیه کشاله ران میشود و تحریک عصب موجب درد میشود.
بیماران با هرنی ورزشی دردی در ناحیه کشاله ران و پایین شکم احساس میکنند که با دویدن و لگد زدن بیشتر میشود.
تشخیص بورسیت و تاندنیت های لگن
تشخیص بورسیت و تاندینت در درجه اول با بررسی علائم بیمار و معاینه پزشک است. رادیوگرافی و آزمایش معمولا کمکی به تشخیص نمیکند. ام آر آی ابزار تصویربرداری خوبی برای تشخیص تاندنیت و بورسیت های لگن است.
درمان تاندنیت و بورسیت های لگن
درمان تاندنیت و بورست های لگن تقریبا همیشه بدون نیاز به جراحی است. مهمترین اقدامات درمانی عبارتند از
استراحت و کاهش فعالیت های بدنی و ورزشی: مهمترین قدم در درمان این است که حرکاتی که موجب کشیده شدن تاندون و تحریک بورس میشوند مدتی انجام نشوند. نکته بسیار مهم این است که در ورزش دردهای عضلانی زود ایجاد میشوند و زود هم خوب میشوند ولی دردهای تاندونی دیر و با تاخیر ایجاد دشه و دیر هم از بین میروند.
وقتی یک وزشکار فشاری بیش از حدی که بدنش به آن عادت دارد به سیستم حرکتی اندام وارد میکند درد و کشیدگی عضله یکی دو روز بعد شروع میشود ولی با چند روز و حداکثز یک هفته استراحت این درد خوب میشود. متاسفانه در مورد تاندون ها چنین نیست. وقتی تاندون تحت کشش قرار میگیرد علائم تاندنیت بسیار دیرتر مثلا بعد از چند هفته شروع میشود و وقتی هم شروع شد حتی با وجود استراحت التهاب و درد خیلی دیر فروکش میکند.
گرمای موضعی: گرم کردن میتواند کم زیادی به کاهش درد ناشی از تاندنیت و بورسیت بکند.
فیزیوتراپی: میتوان با اقداماتی که فیزیوتراپ انجام میدهد به کاهش درد و کم کردن دوران نقاهت بیماری کم کرد. در این بین انجام نرمش های کششی طبی نقش مهمی را در درمان بورسیت و تاندنیت های لگن ایفا میکنند.
دارو: استفاده از داروهای ضد التهاب و مسکن میتواند به کاهش درد ناشی از تاندنیت و بورسیت کم کند. با این وجود در مصرف دارو باید احتیاط کرد. بعضی بیماران با شروع مصرف دارو و کاهش درد با این تصور که بیماری آنها خوب شده است دوباره فعالیت های ورزشی را شروع میکنند و این کار میتواند شدت آسیب را بیشتر کند.
تزریق استروئید: در مواردی که اقدامات ذکر شده کمکی به درمان نکند در بعضی مواقع بخصوص در بورسیت ها پزشک معالج ممکن است از تزریق موضعی کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب و درد استفاده کند.
