دکتر مهرداد منصوری دکتر مهرداد منصوری. جراح لگن و مفصل ران
ساکروایلئیت یا التهاب مفصل ساکروایلیاک، یکی از اختلالات مرتبط با مفصل ساکروایلیاک واقع در ناحیه کمر و لگن است که میتواند باعث ایجاد درد شدید در ناحیه پایین کمر و باسن شود.
مفصل ساکروایلیاک بین استخوان ساکروم (استخوان مثلثی شکل در پایه ستون فقرات) و استخوان‌های ایلیاک (که بخشی از لگن را تشکیل می‌دهند) قرار گرفته‌است. این مفصل برای انتقال وزن از بالاتنه به لگن و پاها بسیار حائز اهمیت است و در نتیجه عملکرد نادرست آن مشکلاتی جدی به وجود میاید.
مفصل ساکروایلیاک و وظایف آن
مفصل‌های ساکروایلیاک به عنوان پیوند بین استخوان‌های لگن و ستون فقرات عمل می‌کنند. این مفاصل نقش مهمی در تحمل و توزیع ورن و نیروی وارد شده از بالا تنه به پاها دارند.
علاوه بر این، مفاصل ساکروایلیاک حرکت محدودی دارند و بیشتر در ثبات و پایداری لگن نقش دارند. التهاب این مفاصل، که به ساکروایلئیت شناخته می‌شود، میتواند منجر به درد در ناحیه پایین کمر، لگن و حتی پاها شود.
علل ساکروایلئیت
التهاب مفصل ساکروایلیاک ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. برخی از این علل شامل موارد زیر می‌شود:
انواع روماتیسم
بیماری‌های روماتیسمی مفاصل، مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان، آرتریت پسوریاتیک، و آرتریت روماتوئید می‌توانند باعث التهاب مفاصل ساکروایلیاک شوند. اسپوندیلیت آنکیلوزان به‌طور خاص یکی از علل رایج ساکروایلئیت یا التهاب مفصل ساکروایلیاک است.
آسیب‌های فیزیکی
آسیب یا تروما به ناحیه لگن یا پایین کمر میتواند به مفاصل ساکروایلیاک فشار وارد کرده و باعث التهاب آن‌ها شود. تصادفات رانندگی، سقوط، یا حتی تمرینات سنگین ورزشی از جمله علل فیزیکی هستند.
بارداری
در دوران بارداری، هورمون‌ها باعث شل شدن لیگامان‌های اطراف مفصل ساکروایلیاک میشوند تا امکان حرکت و گشاد شدن لگن برای زایمان فراهم شود. این تغییرات میتواند باعث ایجاد درد و التهاب در مفاصل ساکروایلیاک شود.
عفونت‌ها
در برخی موارد نادر، عفونت میتواند باعث التهاب مفصل ساکروایلیاک شود. باکتری‌ها ممکن است از طریق جریان خون یا به دنبال جراحی وارد این مفصل‌ها شوند و التهاب ایجاد کنند. یکی از عفونت های شایع که موجب التهاب مفصل ساکروایلیاک میشوند بروسلوز یا تب مالت است.
آرتروز
مفصل ساکروایلیاک ممکن است دچار آتروز شود و این ساییدگی میتواند موجب احساس درد در پشت باسن شود
اختلالات مکانیکی
اختلال در تراز بدن، ناهماهنگی مفاصل یا فشار بیش از حد بر یک سمت بدن نیز میتواند منجر به ایجاد التهاب در مفاصل ساکروایلیاک شود. افرادی که دارای تفاوت طول پا هستند یا از کفش‌های نامناسب استفاده می‌کنند، ممکن است در معرض این مشکل قرار بگیرند.
علائم ساکروایلئیت
ساکروایلئیت علائم متنوعی دارد که ممکن است به اشتباه با سایر بیماری‌های کمر اشتباه گرفته شود. مهم‌ترین علائم آن عبارت‌اند از:
- درد در ناحیه پایین کمر و باسن: شایع‌ترین علامت ساکروایلئیت درد در ناحیه لگن، در پشت باسن و پایین کمر است. این درد ممکن است به پاها و حتی به طرفین کمر نیز گسترش پیدا کند.
- سفتی و کاهش دامنه حرکتی: بیماران مبتلا به ساکروایلئیت ممکن است سفتی و کاهش انعطاف‌پذیری در ناحیه پایین کمر و لگن احساس کنند. این مشکل به ویژه در هنگام بلند شدن از حالت نشسته یا پس از استراحت طولانی مدت مشهود است.
- درد هنگام حرکت یا فشار به مفصل: درد در هنگام راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها، یا حتی نشستن طولانی مدت میتواند از نشانه‌های این بیماری باشد.
- درد هنگام چرخش یا خم شدن: حرکاتی مانند چرخش به طرفین یا خم شدن به جلو ممکن است باعث تشدید درد شوند.
- التهاب و حساسیت به لمس: در برخی موارد، بیماران ممکن است حساسیت یا التهاب ناحیه ساکروایلیاک را تجربه کنند.
روش‌های تشخیص ساکروایلئیت
تشخیص ساکروایلئیت یا التهاب مفصل ساکروایلیاک ممکن است چالش‌برانگیز باشد، زیرا علائم آن ممکن است با سایر اختلالات مانند فتق دیسک یا آرتروز اشتباه گرفته شود. از این رو، پزشکان از مجموعه‌ای از روش‌های تشخیصی استفاده می‌کنند که شامل موارد زیر است:
معاینه بالینی
در ابتدا، پزشک ناحیه کمر و لگن را معاینه کرده و سوالاتی در مورد شدت، مدت و محل درد می‌پرسد. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد حرکت‌های خاصی انجام دهید تا نحوه تأثیر حرکت بر مفاصل ساکروایلیاک بررسی شود.
آزمایش‌های تصویربرداری
- اشعه ایکس: تصاویری از استخوان‌های ناحیه لگن و ساکروم گرفته می‌شود تا هرگونه تغییر در ساختار یا آسیب احتمالی مشخص شود.
- ام‌آرآی (MRI): این روش تصویربرداری میتواند به تشخیص التهاب مفصل یا آسیب‌های بافت نرم کمک کند.
- سی‌تی اسکن (CT scan): این اسکن نیز میتواند جزئیات دقیق‌تری از ساختارهای استخوانی و مفاصل ساکروایلیاک ارائه دهد.
تزریق ماده بی‌حسی
در برخی موارد، پزشکان ممکن است ماده بی‌حسی را به مفاصل ساکروایلیاک تزریق کنند. اگر درد به طور موقت کاهش یابد، این نشان‌دهنده این است که منبع درد از این مفاصل است.
آزمایش‌های خونی
اگر پزشک به بیماری‌های التهابی سیستمیک مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان مشکوک باشد، ممکن است آزمایش‌های خونی مانند بررسی مارکرهای التهابی (مانند CRP یا ESR) و همچنین آنتی‌بادی‌های خاص انجام شود.
روش‌های درمانی ساکروایلئیت
درمان ساکروایلئیت یا التهاب مفصل سکروایلیاک با توجه به شدت علائم و علت زمینه‌ای آن متفاوت است. درمان‌ها شامل روش‌های غیر جراحی و در موارد شدیدتر، درمان‌های جراحی می‌شود. در ادامه به روش‌های رایج درمان این بیماری اشاره می‌کنیم:
دارودرمانی
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها برای کاهش التهاب و درد استفاده میشوند و شامل ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک میشوند.
- داروهای ضدالتهابی قوی‌تر: در مواردی که التهاب شدید است، پزشک ممکن است از داروهای قوی‌تری مانند کورتیکواستروئیدها استفاده کند که می‌توانند به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز شوند.
- مسکن‌ها: در موارد شدیدتر، مسکن‌های قوی‌تری مانند اوپیوئیدها ممکن است تجویز شود، اگرچه استفاده طولانی‌مدت از این داروها به دلیل خطر اعتیاد توصیه نمی‌شود.
فیزیوتراپی
تمرینات و تکنیک‌های فیزیوتراپی می‌توانند به بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری و ثبات عضلات اطراف مفصل ساکروایلیاک کمک کنند. فیزیوتراپی میتواند به کاهش درد و بهبود عملکرد روزمره بیمار کمک کند.
تزریق استروئیدها
در برخی موارد، تزریق استروئیدها به داخل مفصل ساکروایلیاک میتواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. این روش معمولاً برای افرادی که به درمان‌های غیر جراحی پاسخ نمی‌دهند، پیشنهاد می‌شود.
رادیوفرکوئنسی ابلیشن (RFA)
در این روش، از امواج رادیویی برای غیرفعال کردن اعصاب حامل سیگنال‌های درد از مفاصل ساکروایلیاک استفاده می‌شود. این روش میتواند به کاهش طولانی‌مدت درد در بیماران کمک کند.
تغییرات سبک زندگی
- کاهش وزن: کاهش وزن میتواند فشار بر روی مفاصل ساکروایلیاک را کاهش دهد و به کاهش درد کمک کند.
- تغییرات در شیوه نشستن و ایستادن: تصحیح وضعیت بدن در هنگام نشستن، ایستادن و راه رفتن میتواند به کاهش فشار بر مفاصل کمک کند.
- پرهیز از فعالیت‌های سنگین: اجتناب از فعالیت‌هایی که فشار زیادی بر مفاصل وارد می‌کنند، مانند بلند کردن اجسام سنگین، میتواند به مدیریت بهتر علائم کمک کند.
درمان جراحی
درمان جراحی اصلی برای ساکروایلئیت فیوژن مفصل ساکروایلیاک است. در موارد نادر و شدید که سایر درمان‌ها بی‌اثر بوده‌اند، جراحی برای فیوژن (جوش دادن) مفصل ساکروایلیاک ممکن است توصیه شود. این جراحی باعث می‌شود دو استخوان مفصل به هم جوش بخورند و حرکت آن‌ها متوقف شود که در نتیجه درد کاهش می‌یابد.
ساکروایلئیت یک بیماری دردناک و محدودکننده است که میتواند بر کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارد. با این حال، تشخیص دقیق و درمان به موقع میتواند به کاهش علائم و بهبود عملکرد مفصل کمک کند. از آنجایی که ساکروایلئیت علل متنوعی دارد، درمان‌های مختلفی برای آن وجود دارد که از داروها و فیزیوتراپی تا جراحی متغیر هستند.