آرتروز لگن و ساییدگی مفصل ران

آرتروز لگن که به آن استئوآرتریت لگن هم میگویند بیماری است که در آن به عللی مفصل ران خراب میشود و نتیجه آن بروز درد و محدودیت حرکتی در مفصل ران و در نتیجه بروز احساس درد در لگن و لنگیدن و بد راه رفتن است.

این یک نوشته جامع راجع به روند این بیماری و علت های بوجود آورنده آن، راجع به علائم ساییدگی مفصل لگن و درمان آن و تمامی مطالب مهم دیگر در مورد آن است.

اگر فعلا وقت کافی برای خواندن این مقاله را ندارید میتوانید فیلم زیر را ببینید.

برای درک بهتر مفهوم آرتروز لگن باید ابتدا قدری راجع به آناتومی لگن و مفصل ران بدانیم.

آناتومی مختصر مفصل ران

مفصل ران Hip joint در ناحیه لگن یکی از بزرگترین مفاصل بدن است که بصورت گوی و کاسه ای است. کاسه آن حفره ای است که استابولوم Acetabulum نام دارد و قسمتی از استخوان لگن است و گوی آن سر استخوان ران است.

حفره استابولوم یک فرورفتگی در استخوان لگن است و سر استخوان ران بالاترین قسمت استخوان ران است که بصورت یک کره گرد و مدور است. در زیر سر استخوان ران گردن استخوان ران قرار گرفته است.

سطح رویی سر استخون ران و سطح داخلی حفره استابولوم از غضروف مفصلی cartilage پوشیده شده که یک لایه صاف و لغزنده با کلفتی حدود سه میلیمتر است و وظیفه آن تسهیل حرکت سر استخوان ران درون حفره استابولوم است.

دور تا دور مفصل ران پرده بافتی ضخیمی به نام کپسول مفصلی joint capsule است که مانند کیسه ای سر استخوان ران و حفره استابولوم را احاطه میکند.

در سطح درونی کپسول مفصلی لایه نازکی از بافتی به نام بافت سینوویویال وجود دارد که مایع مفصلی را ترشح میکند. به همین علت مایع مفصلی را مایع سینوویال Synovial fluid هم میگویند.

برای مطالعه بیشتر در مورد آناتومی لگن و مفصل ران به مقاله مربوطه مراجعه کنید.

آیا آرتروز لگن و ساییدگی لگن و آرتریت لگن با هم فرق دارند؟

دو تای اولی یکی هستد ولی با سومی فرق دارند.

آرتروز Arthrosis کلمه ای با ریشه ای یونانی و به معنای مفصل است ولی در عمل با همان معنای ساییدگی مفصل بکار برده میشود. پس هر کجا شنیدید فلان مفصل دچار آرتروز شده مقصود اینست که ساییده شده است. کلمه استئوآرتریت Osteoarthritis هم مترادف این کلمات است.

آرتریت arthritis اما به معنای التهاب مفصل است و با آرتروز فرق دارد. مثلا روماتیسم ها عملا نوعی آرتریت هستند یا وقتی مفصل عفونت میکند دچار آرتریت عفونی شده است.

از طرف دیگر با اینکه مفصل ران جزء کوچکی از لگن خاصره است ولی چون مهمترین قسمت آن است در غالب موارد در زبان عامه مردم دو کلمه لگن و مفصل ران بجای هم بکار برده میشوند.

پزشکان هم برای اینکه زبان مشترکی با مردم داشته باشند این غلط مصطلح را قبول کرده اند و دو کلمه لگن و مفصل ران را غالبا بجای هم بکار میبرند.

در این مقاله هم کلمات لگن و مفصل ران مکررا بجای هم بکار برده شده است. پس عملا عبارت آرتروز لگن فرقی با ساییدگی لگن یا مفصل ران ندارد.

آرتروز لگن چیست و چگونه ایجاد میشود

آرتروز مفصل لگن بیماری است که با تخریب غضروف مفصلی شروع و میتواند با خرابی کامل استخوان مفصل تمام شود و بیشتر در سالمندان دیده میشود.

در سنین بالا خراب شدن مفصل ران معمولا قسمتی از روند طبیعی پیر شدن است ولی این بیماری میتواند در جوان ها هم دیده شود.

ساییدگی و آرتروز لگن در اصل بیماری غضروف مفصل است. یعنی نقطه شروع این بیماری از غضروف است. غضروف لایه است که در تمام مفاصل بدن وجود دارد و بر روی انتهای استخوان ها یعنی جایی که استخوان ها با هم مفصل میشوند قرار گرفته است.

این لایه غضروفی بسیار صاف و لغزنده است و موجب میشود حرکت دو سطح مفصلی در کنار هم روان انجام شود.

سائیدگی یا آرتروز لگن بیماری است که در آن ابتدا کیفیت غضروف مفصل کم میشود. بعد از آن کلفتی آن کم شده و نازک میشود و بعد از مدتی کاملا از بین میرود.

با از بین رفتن غضروف، استخوان های سطح مفصل ران شروع به سایش بر روی هم کرده و در نتیجه به تدریج از بین میروند.

در مفصل ران هم همین اتفاقات رخ میدهد و وقتی استخوان های این مفصل ساییده میشوند در نهایت سر استخوان ران و سطح داخلی حفره استابولوم خراب میشوند. گاهی اوقات شدت خرابی سر استخوان ران به حدی میرسد که عملا چیزی از آن باقی نمیماند.

بتدریچ و به مرور زمان کیست های استخوانی درون سر استخوان ران و در اطراف حفره استابولوم بوجود میایند. باز هم هست. کم کم استخوان های اضافه ای در لبه های حفره استابولوم و در کناره های سر استخوان ران پدیدار میشود که به آنها استئوفیت osteophytes میگویند.

ساییدگی و آرتروز لگن چگونه موجب درد میشود

در همان شروع آرتروز لگن و با آغاز نازک شدن غضروف مفصلی موادی که از غضروف خراب شده به درون فضای مفصلی ریخته میشود با تحریک بافت سینوویال موجب بروز التهاب بافتی میشود که نتیجه آن شروع درد مفصلی است.

با شروع خراب شدن استخوان های مفصل شدت احساس درد در لگن بیشتر میشود.

شدت درد در ابتدا کم بوده و فقط در حین انجام فعالیت های زیاد است ولی بعد از مدتی در حین راه رفتن معمولی هم درد احساس میشود و وقتی بیماری شدت پیدا میکند بیمار حتی در حالت استراحت هم احساس درد میکند.

سائیدگی استخوان لگن در ناحیه مفصل ران بجز احساس درد در لگن میتواند مشکلات دیگری مانند محدودیت حرکتی مفصل، کوتاهی پا و لنگش هم ایجاد کند. در مورد علت بروز این مشکلات در قسمت علائم بیماری توضیحات بیشتری خواهم داد.

آرتروز اولیه و ثانویه

آرتروز لگن را به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم میکنند. آرتروز اولیه وقتی است که سن بیمار بالا رفته و مفصل کم کم مانند بقیه قسمت های بدن پیر و ضعیف و خراب میشود.

آرتروز ثانویه اما در جوان ها ایجاد میشود و علت آن وجود یک مشکل و بیماری است که بروز علائم آرتروز لگن در واقع ثانویه به آن است.

این بیماری ها موجب آسیب به غضروف مفصل میشوند و با خراب شدن غضروف روند سائیدگی مفصل شروع میشود.

آرتروز لگن لگن یک بیماری پیشرونده است. بدین معنی که وقتی شروع شد متوقف نمیشود و شدت آن با گذشت زمان بتدریج بیشتر میشود. با صبر کردن نمیتواند انتظار بهتر شدن را از آن داشت.

ممکن است شدت پیشرفت آن در هر بیماری متفاوت باشد ولی این حقیقت که در این بیماری زمان برعلیه بیمار است یک واقعیت غیر قابل انکار است.

علل سائیدگی لگن در ناحیه مفصل ران چیست

همانطور که گفتیم ساییدگی لگن در سنین بالا معمولا جزئی از روند پیری است ولی اگر در یک فرد جوان ایجاد شود علتی دارد. در زیر شایعترین علل آن را بطور مختصر توضیح میدهیم.

دررفتگی و دیسپلازی مفصل ران موجب آرتروز لگن میشود

در دیسپلازی، مفصل ران بصورت مادرزادی و از بدو تولد شکل درستی ندارد. معمولا مقصر اصلی حفره استابولوم است که کم عمق است و این عمق کم موجب میشود نتواند سر استخوان ران را به خوبی درون خود نگه دارد و مفصل پایداری خوبی پیدا نمیکند.

این بدشکلی مفصل که در موارد شدید خود را به صورت دررفتگی مفصل ران نشان میدهد بیومکانیک مفصل را تغییر داده و موجب بروز نیروهای مخرب زیادی در مفصل میشود. در نهایت مفصل ران تحت فشار این نیروها خود را واداده و خراب میشود.

این خراب شدگی خود را بصورت ساییدگی لگن نشان میدهد. با این حال معمولا شروع آرتروز در دهه های بلایی عمر است بطوریکه بیمار در سنین جوانی غالبا دردی ندارد و خرابی مفصل معمولا در سنین 40 سالگی به بعد شروع میشود.

البته در کسانی که در بچگی برای درمان دررفتگی مادرزادی در ناحیه لگن تحت عمل جراحی قرار گرفته و جراحی انها موفقیت آمیز نبوده است آرتروز لگن میتواند در سن پایین تر مثلا در بیست سالگی هم دیده شود.

این نکته جالبی است که یک بیماری مادرزادی ممکن است در کودکی علائمی نداشته باشد ولی در سنین میانسالی بتواند موجب خرابی مفصل ران شود.

بسیاری از بیمارانی که مفصل ران آنها بصورت مادرزادی نیمه دررفتگی دارد ممکن است تا دهه ها هیچ علامتی نداشته باشند و اصلا متوجه بیماری خود نشوند. در دهه های چهارم و پنجم عمر و با شروع روند آرتروز لگن به تدریج درد بیمار شروع میشود. وقتی به بیمار گفته میشود علت اصلی درد همان نیمه دررفته بودن مفصل است باور نمیکند.

سیاه شدن یا نکروز در سر استخوان ران از علل مهم آرتروز لگن

در این بیماری جریان خون سر استخوان ران متوقف شده و این موجب مردن سلول های استخوان میشود. شایعترین علت بروز سیاه شدگی در سر استخوان ران مصرف داروهای حاوی کورتون است.

این بیماری موجب میشود قوام و سختی سر استخوان ران کم شده و بتدریج و براثر نیروی وزن بدن تغییر شکل بدهد. حتی گاهی اوقات مرگ سلول های استخوانی موجب از بین رفتن کامل استخوان میشود.

در این بیماران تغییر شکل سر استخوان ران و در بعضی موارد از بین رفتن کامل و تخریب آن بتدریج منجر به بروز علائم ارتروز لگن میشود.

این بیماری شایعترین علت خراب شدن مفصل ران در جوان ها است که در بسیاری اوقات بیمار برای درمان درد ناشی از آن مجبور به استفاده از مفصل مصنوعی لگن میشود.

توجه به این نکته بسیار مهم است که خود بیماری نکروز میتواند موجب احساس درد در لگن شود ولی وقتی این بیماری موجب تغییر شکل سر استخوان ران میشود میتواند روند ساییدگی مفصل ران را کلید بزند و حالا این سائیدگی است که میتواند موجب بروز درد در ناحیه لگن شود.

شکستگی های مفصل ران

هر شکستگی که بتواند سر یکنواخت و منظم گوی و کاسه ای مفصل ران را به هم بزند میتواند روند آرتروز لگن را شروع کند. تمام شکستگی هایی که در داخل مفصل ران ایجاد میشوند این هنر را دارند.

شکستگی های درون مفصل ران و شکستگی های ناحیه استابولوم و شکستگی های سر استخوان ران در صورتی که بدجوش بخورند یا اصلا جوش نخورند میتوانند شکل سطوح مفصل ران را تغییر دهند. حالا یا شکل سر استخوان ران را تغییر میدهند و یا شکل سطح داخلی حفره استابولوم را عوض میکنند.

این تغییر شکل میتواند منجر به سایش مفصل و بروز علائم آرتروز لگن شود.

آسیب غضروف مفصلی بدنبال ضربه

بدنبال ضربات شدید وارده به مفصل ران، حتی اگر شکستگی ایجاد نشود ممکن است غضروف سر استخوان ران یا غضروف داخل استابولوم آسیب ببیند. در این وضعیت غضروف مفصلی بتدریج و به مرور زمان نازک شده و روند ساییدگی لگن شروع میشود.

عفونت مفصل ران

عفونت های مفصل ران بیشتر، بچه ها را گرفتار میکند و موجب خرابی غضروف مفصلی میشود. سموم آزاد شده از باکتری ها میتوانند سلول های غضروف را از بین ببرند و بتدریج غضروف خراب میشود.

با خرابی غضروف روند ساییدگی مفصل ران شروع شده و منجر به تخریب آن میشود.

روماتیسم

گاهی اوقات خراب شدن مفصل ران نه به علت آرتروز لگن بلکه به دلیل روماتیسم بوجود میاید. مهمترین بیماری روماتیسمی که میتواند مفصل ران در ناحیه لگن را خراب کند روماتیسم مفصلی است.

در روماتیسم مفصلی سلول های لایه سینوویال فعالیت غیر طبیعی پیدا میکنند. این فعالیت موجب آزاد شدن سمومی از این سلول ها میشود که روی سلول های غضروف مفصلی اثر گذاشته و موجب تخریب آن میشوند و بدنبال خراب شدن غضروف، کل مفصل تخریب میشود.

روماتیسم های دیگری مانند بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان هم میتوانند موجب ساییدگی لگن شوند.

علائم آرتروز لگن چیست

شایعترین و مهمترین علامت سائیدگی لگن و مفصل ران درد است. این درد معمولا در ابتدا کم است ولی به تدریج زیاد میشود. درد آرتروز ران بیشتر در جلوی لگن و در ناحیه کشاله ران احساس میشود.

در ابتدا که بیماری در مراحل ابتدایی خود است و شدت کمی دارد درد کشاله ران معمولا در صبح ها و موقع برخاستن از خواب بیشتر احساس میشود. یا بعد از مدتی نشستن و وقتی میخواهیم شروع به حرکت و راه رفتن کنیم بیشتر احساس میشود.

بعد از مدتی که حرکت کردن گذشت و بدن به اصطلاح گرم شد درد از بین میرود. بعد وقتی دوباره مدت زیادی راه میرویم دوباره درد شروع میشود. به اصطلاح منحنی شدت درد یک حالت دوکوهانه دارد. در ابتدا زیاد است، بعد از مدتی کم شده و حتی ممکن است از بین برود و دوباره بعد از مدتی راه رفتن ظاهر میشود.

در ابتدا درد فقط در موقع راه رفتن های طولانی است. بعد از مدتی که بیماری پیشرفت میکند حتی با مقدار کمی راه رفتن هم درد ایجاد میشود و وقتی آرتروز باز هم پیشرفت بیشتری میکند درد میتواند در موقع استراحت هم وجود داشته باشد.

احساس درد در لگن ناشی از حتی یک آرتروز خفیف لگن هم میتواند به ران و زانو هم انتشار پیدا کند، چه برسد به آرتروز های شدید تر. ندرتا درد در لگن احساس نشده و فقط در زانو احساس میشود. درد سائیدگی مفصل لگن ممکن است به کمر و به پشت لگن و باسن هم انتشار یابد.

این حس درد در مفصل دیگر بسیار مهم است. بسیاری از بیماران باور ندارند که درد زانوی آنها به علت آرتروز لگن آنها است و زانوی آنها کاملا سالم است. میگویند اگر لگن من خراب است پس چرا درد نمیکند. من زانویم درد میکند و شما میگویید دچار ساییدگی و آرتروز لگن شده اید؟

یک نکته بسیار مهم این است که در خیلی از بیماران آرتروز لگن و کمر با هم وجود دارد. یعنی هم مفصل ران و هم کمر آنها دچار ساییدگی و آرتروز است. در این بیماران احساس درد در لگن هم به علت مشکل لگن و هم به علت مشکل کمر است.

علائم آرتروز لگن و ران در این موارد ممکن است کاملا گمراه کننده باشد. با این حال وقتی هر دو ناحیه درگیر هستند منشا درد بیشتر در لگن است.

آرتروز مفصل لگن موجب خشکی هم میشود

علامت مهم دیگر ساییدگی مفصل ران محدودیت حرکتی است. به تدریج و با افزایش سائیدگی، حرکات مفصل کم میشود و بیمار در حرکت دادن ران خود به جهات مختلف با مشکل موجه میشود.

بیمار ممکن است دیگر نتواند به راحتی دو زانو یا چهارزانو بنشیند و خم کردن مفصل ران به سختی امکانپذیر میشود. چرخش ران به خارج یا داخل هم محدود میشود.

علت عمده این محدودیت حرکتی احساس درد در لگن بیمار است. درد موجب میشود بیمار برای فرار از آن مفصل را تا حد امکان کمتر حرکت دهد چون با حرکت مفصل شدت درد بیشتر میشود. همین کم حرکت دادن مفصل یعنی خود محدود کردن حرکات مفصل.

علت دیگر خشکی حرکات مفصل در آرتروز مفصل لگن از بین رفتن غضروف مفصلی است که سطح صاف و لغزنده مفصلی را از دست بیمار درآورده است و با شدت گرفتن بیماری که غضروف کاملا از بین میرود حرکت استخوان سر فمور در داخل استخوان کاسه استابولوم واقعا سخت میشود.

تغییر شکل پیدا کردن سر استخوان ران و حفره استابولوم هم از دیگر علل محدودیت حرکتی مفصل ران است. ایجاد شدن استخوان های اضافه در اطراف مفصل در سیر بیماری هم میتواند به محدودیت و خشکی مفصل اضافه کند.

محدودیت حرکتی در مفصل ران با مکانیسم هایی که توضیح داده شد به تدریج موجب میشود بیمار موقع راه رفتن نتواند مفصل خود را به خوبی در جهات لازم حرکت دهد و در نتیجه راه رفتن او نامنظم و غیر معمول میشود. میگویند بیمار دچار لنگش شده است. پس علامت مهم بعدی سائیدگی لگن لنگش است.

لنگش برای غالب خانم ها آزار دهنده ترین قسمت است

لنگش این بیماران بجز محدودیت حرکتی مفصل ران علل دیگری هم دارد. یکی از آنها کوتاه شدن طول استخوان ران است. به علت تغییر شکل سر استخوان ران و خراب شدن آن به تدریج ارتفاع سر استخوان کم میشود و این موجب کوتاهی ران میگردد. کوتاهی هم موجب لنگش میشود.

از طرف دیگر درد مفصل ران موجب میشود بیمار نتواند به راحتی راه برود چون با هر قدمی بیمار درد شدیدی را احساس میکند و بتدریج یاد میگیرد در حین راه رفتن بدن خود را طوری بچرخاند تا درد کمتری در مفصل ایجاد شود و همین چرخش های غیر طبیعی میشود لنگش و بد راه رفتن.

کم کم که بیمار به علت لنگیدن کم راه رفت عضلات لگن او ضعیف میشود. ولی ما میدانیم برای درست راه رفتن باید عضلات لگن و ران ما سالم و قوی باشند. پس ضعف عضلانی ایجاد شده هم از علل دیگری است که موجب میشود شدت لنگش بیشتر شود.

تشخیص ساییدگی و آرتروز لگن چیست

برای تشخیص این بیماری پزشک ابتدا خصوصیات درد را از بیمار سوال میکند و سپس او را به دقت معاینه میکند. حرکات مفصل ران و طول اندام ها و قدرت عضلات اندام تحتانی را بررسی میکند و سپس از روش های تصویربرداری استفاده میکند.

در رادیوگرافی مبتلایان به استئوآرتریت لگن معمولا کاهش فضای مفصلی و ایجاد استخوان اضافه در لبه های استابولوم دیده میشود و در دو طرف مفصل ممکن است کیست های استخوانی وجود داشته باشد.

غالب این سائیدگی ها را میتوان تنها با یک رادیوگرافی ساده لگن تشخیص داد. تشخیص آرتروز لگن نیازی به ام آر آی و سی تی اسکن و دیگر تصویربرداری های پیچیده و گران قیمت ندارد.

متاسفانه امروزه در دست بسیاری از بیماران چند سری ام آر آی و سی تی اسکن هست ولی یک رادیوگرافی ساده لگن نیست. فکر نکنیم چون ام آر آی گرانتر یا جدیدتر است پس بهتر است.

آتروز لگن و درمان آن

توجه به این نکته بسیار مهم است که روند سائیدگی مفصل وقتی شروع شد متوقف نمیشود و پیشرفت میکند و به سمت بدتر شدن میرود. وقتی صحبت از درمان آرتروز میکنیم عموما منظور ما مدیریت این بیماری و مشکلاتی است که برای بیمار ایجاد کرده است.

درمان آرتروز لگن و ران در مراحل اولیه بیماری یعنی وقتی که شدت خرابی غضروف خیلی کم است درمان غیر جراحی و طبی است. این درمان ها کمک میکنند تا درد بیمار کم شود. وقتی شدت بیماری زیاد شدت درمان آن جراحی است.

مهمترین اقدامات غیر جراحی در کنترل درد آرتروز لگن عبارتند از

بیمار فشار زیادی به مفصل ران خود وارد نکند

• از پله یا زمین های شیب دار زیاد استفاده نکند و روی زمین مسطح راه برود. بالا و پایین رفتن از پله فشار زیادی را به مفصل ران وارد میکند.

• اشیاء سنگین را بلند نکند چون نیروی وزن زیادی را به مفصل ران وارد میکند.

• از توالت های سنتی استفاده نکند. هنگام استفاده از توالت فرنگی به علت اینکه مفصل ران کمتر خم میشود فشار کمتری به آن وارد میشود.

• ورزش های سنگین را انجام ندهد. این ورزش ها باعث اعمال نیروهای زیاد به مفصل لگن شده و در نتیجه شده درد را زیاد میکنند.

با کمک ورزش های سبک مانند شنا عضلات کمر و لگن را تقویت کند

• هر چه قدرت عضلات اطراف مفصل ران بیشتر باشد درد ناشی از آرتروز لگن کمتر میشود. بهترین ورزش برای این بیماران شنا و راه رفتن در آب است.

برای کاهش درد از دارو استفاده کند

• مهمترین دسته دارویی که برای کاهش احساس درد در لگن از آنها استفاده میشود داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند بروفن، سلکوکسیب، دیکلوفناک، ناپروکسن و ایندومتاسین است.

• استامینوفن هم میتواند شدت درد ناشی از آرتروز لگن را کم کند.

• ندرتا ممکن است از تزریق داخل مفصلی کورتیکواستروئیدها برای کنترل درد ساییدگی لگن استفاده شود.

وزن را کم کند

• هر چه وزن بیمار کمتر شود فشار کمتری به مفصل ساییده شده وارد شده و درد کمتر میشود. هر چه وزن بیمار بیشتر باشد شدت پیشرفت بیماری هم بیشتر میشود.

از عصا استفاده کند

• عصا موجب میشود نیروی کمتری به مفصل ران وارد شده و در نتیجه حس درد در لگن بیمار کمتر شود.

لگن را گرم نگهداری کند

• کلا گرما شدت دردهای سیستم حرکتی را کم میکنند. بیمار باید سعی کند در هوای سرد شلوار گرم بپوشد و در تابستان جلوی باد مستقیم کولر قرار نگیرد.

• استفاده از حوله برقی یا کیسه آب گرم برای اعمال گرمای موضعی در اطراف لگن هم میتواند شدت درد را کاهش دهد.

فیزیوتراپی کمک میکند

• فیزیوتراپ میتواند با کمک دستگاه هایی که در اختیار دارد شدت درد لگن را کم کند. البته باید به یاد داشت تاثیر این اقدامات فقط تا موقعی است که فیزیوتراپی انجام میشود و با قطع آن درد مجددا شروع خواهد شد.

بهترین دارو برای آرتروز لگن چیست

خیلی از بیماران میگویند “دکتر از آن قرص مخصوص آرتروز لگن برایم بنویس” و منظورشان غضروف ساز است. دارویی که معمولا در کیسه دوای بیماران وجود دارد و غالبا فکر میکنند درمان ساییدگی مفصل ران آنها همین دارو است.

ماده موثره این داروها گلوکزآمین است. تاکنون هیچ مطالعه علمی تاثیر این ماده را بر درمان آرتروز لگن نشان نداده است. اثر ضد دردی از این دارو در دردهای ناشی از آرتروز زانو دیده شده ولی اینکه بتواند غضروف خراب شده را مجددا ترمیم کند و ساییدگی را درمان کند خیر. چنین کاری نمیکند.

داروی دیگری که باید در مورد نقش آن در کنترل ساییدگی لگن و درمان آن صحبت کرد ژل های تزریقی مفصلی هستند. ماده موثره آنها کندروایتین سولفات است. البته از این ژل ها بیشتر در مفصل زانو استفاده میشود و مطالعات علمی تاثیر آن را مانند گلوکزآمین تنها در کنترل درد مفصل زانوی مبتلا به آرتروز خفیف نشان داده است.

بعضی پزشکان از این دارو برای مفصل ران هم استفاده میکنند ولی همانطور که گفتم تاثیری در درمان آرتروز ندارد و در بهترین حالت ممکن است بتواند درد ناشی از آرتروز خفیف را چند ماه کنترل کند.

داروهای تقویتی و مکمل های دارویی و ویتامین ها و امگا سه گرچه در مقادیر مناسب برای سلامتی مفیدند ولی تاثیری در درمان آرتروز لگن ندارند.

برای درمان آرتروز لگن از چه اعمال جراحی استفاده میشود

وقتی درمان های غیر جراحی نتوانند درد ناشی از ساییدگی لگن و مفصل ران را کنترل کنند پزشک از درمان های جراحی استفاده میکند. دو نوع جراحی در این بیماران مورد استفاده قرار میگیرد.

در بیماران مبتلا به دیسپلازی مفصل ران اگر شدت ساییدگی کم باشد و قدری از غضروف هنوز باقی مانده باشد میتوان از عمل جراحی استئوتومی پری استابولار گنز استفاده کرد.

در این نوع از جراحی چند برش در استخوان های اطراف استابولوم داده میشود و سپس کل استابولوم تغییر جهت و تغییر پوزیشن داده میشود. سپس استابولوم در وضعیت جدید با کمک پیچ بیحرکت و فیکس میشود تا جوش بخورد.

این جراحی با بازتوزیع نیروهای وارد شده از طرف سر استخوان ران به حفره استابولوم درد مفصل ران را کنترل کرده و پیشرفت آرتروز را کند میکند.

اگر غضروف مفصلی خیلی تخریب شده باشد چاره ای جز جراحی تعویض در مفصل ران نخواهد بود.

تعویض مفصل چه کمکی به درمان ساییدگی مفصل ران میکند

در سائیدگی و آرتروز لگن دو سطحی از مفصل که روی هم حرکت میکنند خراب میشود. کاری که جراحی تعویض مفصل میکند جایگزینی این سطوح ساینده خراب شده با سطوح مصنوعی است.

در یک مفصل مصنوعی ران درون حفره استابولوم یک کاسه فلزی کار گذاشته میشود و درون آن کاسه فلزی یک کاسه از جنس پلی اتیلن قرار میگیرد. پلی اتیلن نوعی پلاستیک بسیار مقاوم به سایش است.

سر استخوان ران هم که خراب شده عوض شده و به جای آن یک سر از جنس فلز یا سرامیک گذاشته میشود.

پس دو سطحی که بر روی هم سائیده میشوند معمولا فلز-پلی اتیلن یا سرامیک-پلی اتیلن هستند. چون بر روی این سطوح، عصبی وجود ندارد پس حرکت آنها موجب درد هم نمیشود. پس احساس درد در لگن بیمار از بین میرود.

پزشک میتواند با تغییر در محل جاگذاری عناصر سازنده مفصل مصنوعی کوتاهی احتمالی را هم که در پای بیمار بوجود آمده تا حدود زیادی برطرف کند.

از طرف دیگر بد راه رفتن و لنگش هم بعد از جراحی تا حدود زیادی خوب میشود و در نهایت محدودیت حرکتی که بر اثر تغییر شکل مفصل ران ایجاد شده است را هم میتواند تا حدود زیادی با جراحی تعویض مفصل بهبود داد.

پس میبینیم اگر پروتز لگن به درستی کار گذاشته شود میتوان به کمک آن درد و لنگش و کوتاهی پا را تا حدود زیادی برطرف کرد.

در جراحی تعویض مفصل برای آرتروز لگن پزشک باید چکار کند

این عمل نوعی از جراحی است که نتایج آن تا حدود زیادی به مهارت پزشک جراح بستگی دارد. جراح برای اینکه بهترین نتایج را بدست بیاورد و احتمال بروز عوارض را به حداقل برساند در جراحی بیماران مبتلا به آرتروز لگن باید به نکات زیر توجه کند.

برای دسترسی به استخوان های آسیب دیده پزشک باید مسیری را از روی پوست و از ورای عضلات شکاف داده و باز کند تا بتواند به محل مورد نظر برسد.

در این مسیر باید جراحی به نحوی انجام شود که حداقل آسیب به عضلات و عروق و اعصاب و دیگر بافت هایی که در مسیر جراحی هستند برسد. هرچه آسیب کمتر باشد بهبودی سریعتر و احتمال عفونت بعد از جراحی کمتر خواهد بود.

رعایت اصول استریلیته در اطاق عمل و کاهش میزان میکروب های روی پوست بیمار و درمان هر منشا عفونت در بدن بیمار قبل از انجام جراحی میتواند احتمال بروز عفونت بعد از جراحی را کم کند.

دقت در محل و زوایای کارگذاری اجزاء تشکیل دهنده مفصل مصنوعی میتواند احتمال دررفتگی بعد از جراحی را کم کند و طول عمر مفصل را بیشتر کند و این توانایی را به جراح بدهد تا بهتر بتواند اختلاف احتمالی در طول اندام ها را اصلاح کند.

مراقبت از استخوان در حین آماده کردن آن برای کارگذاری مفصل مصنوعی میتواند تا حدود زیادی از بروز شکستگی در حین عمل جراحی یا حتی بعد از آن پیشگیری کند.

در تعویض مفصل برای آرتروز لگن بیمار باید به چه نکاتی توجه کند

بعد از جراحی بیمار باید برای بدست آوردن بهترین نتایج به نکات خاصی عمل کند. بعضی از نکته ها بسته به نوع تعویض مفصل متفاوتند که بیمار باید آنها را از پزشک جراح خود بپرسد. مهمترین این نکات عبارتند از

♦ روش مراقبت از زخم جراحی جهت پیشگیری از عفونت

♦ رعایت دستورالعمل های پیشگیری از بروز لخته در ساق که مهمترین آنها عبارتند از مصرف داروهای تجویز شده به توسط پزشک و استفاده از جوراب واریس و حرکت دادن مچ پا

♦ رعایت روش راه رفتن و نشستن و ایستادن برای پیشگیری از دررفتگی احتمالی مفصل مصنوعی بعد از جراحی و برای پیشگیری از شکستگی های اطراف پروتز و پیشگیری از لق شدن زودرس مفصل

♦ در صورت اضافه وزن بیمار باید آن را کم کند. وزن زیاد عمر مفصل مصنوعی را کم کرده و احتمال بروز عفونت احتمالی در محل جراحی را زیاد میکند

♦ در صورت وجود دیابت بیمار باید قند خون خود را تا حد امکان کنترل کند. قند بالا بهبود زخم را به تاخیر انداخته و احتمال عفونت بعد از جراحی را افزایش میدهد

♦ در صورت مصرف دخانیات باید آن را قطع کرد. حداقل یکی دو ماه قبل از جراحی تا سه چهار ماه بعد از جراحی. استفاده از سیگار و قلیان موجب کاهش میزان اکسیژن خون شده و بهبود زخم جراحی را به تاخیر میاندازد و احتمال عفونت بعد از جراحی را افزایش میدهد

جراحی تعویض مفصل در بیمار مبتلا به ساییدگی لگن نیاز به همکاری نزدیک پزشک و بیمار داشته و برای بدست آوردن بهترین نتایج در آن هم پزشک و هم بیمار باید در این زمینه اطلاعات کافی را داشته باشند.

چه موقع برای آرتروز لگن باید تصمیم به جراحی بگیرم

وقتی ساییدگی مفصل لگن به حدی میرسد که درد آن موجب اخلال در زندگی میشود و درمان های طبی نمیتوانند درد بیمار را به اندازه کافی کنترل کنند میتواند عمل جراحی را انجام داد.

دقت به این جمله و فهم درست آن بسیار مهم است. بگذارید راجع به آن قدری توضیح بدهم.

درد مهمترین معیار برای تصمیم گیری برای جراحی است. اینکه رادیوگرافی یا ام آر آی چه چیزی نشان داده است معیار خیلی درستی برای عمل نیست. هدف عمده جراحی حذف درد است پس اگر درد واقعا بیمار را آزار میدهد باید اقدام کرد.

نکته بعدی ایجاد اختلال در زندگی است. هر فردی روش زندگی خودش را دارد که با دیگری متفاوت است. دو نفر با آرتروز لگن را در نظر بگیرید که بعد از هزار قدم راه رفتن دچار احساس درد در لگن میشوند. یکی از آنها جوانی سی ساله است که میخواهد روزی پنج کیلومتر راه برود و دیگری بانویی هفتاد ساله که فعالیتش منحصر به راه رفتن در منزل است.

درد زندگی اولی را مختل کرد ولی برای دومی مشکل زیادی ایجاد نکرده است.

نکته بعدی این است که گاهی اوقات درمان های طبی مانند گرم کردن لگن یا تقویت عضلات لگن یا کاهش وزن یا مصرف کمی مسکن میتواند درد را از بین ببرد. در این مواقع ممکن است بیمار تصمیم بگیرد جراحی را انجام ندهد یا حداقل آن را برای مدتی به تعویق بیندازد.

ولی اگر درد به هیچ کدام از روش های درمان طبی جواب ندهد مسلما باید آن را به کمک جراحی کنترل کرد.

درمان آرتروز لگن با ورزش

ورزش بر آرتروز لگن میتواند دو تاثیر کاملا متناقض بگذارد. از یک طرف میتواند موجب تشدید علائم و وخامت آن شود و از طرف دیگر میتواند به کاهش درد بیمار کمک کند. این بستگی دارد سائیدگی مفصل تا چه حد پیشرفت کرده است. بگذارید بیشتر توضیح بدهم.

وقتی شدت ساییدگی مفصل لگن زیاد است هر حرکت ورزشی موجب افزایش حس درد در لگن و سرعت گرفتن روند پیشرفت بیماری میشود. در این وضعیت انجام هر ورزشی برای بیمار مضر است.

ولی وقتی آرتروز خفیف باشد و هنوز شدت نگرفته باشد تقویت عضلات لگن میتواند به کاهش درد کمک کند. در این وضعیت بهترین ورزش برای بیمار شنا و راه رفتن در آب است.

باید درست شنا کنیم

در آب وزن بدن کم میشود و نیروی وزن کمتری به مفصل ران وارد میشود و فرد میتواند راحت تر حرکاتی را برای تقویت عضلات لگن انجام دهد.

فرقی ندارد شنای کرال انجام بدهید یا شنای قورباغه. هر کدام را که بلد هستید به آرامی انجام بدهید. شنا را بتدریج و به آرامی شروع کنید و مدت انجام و جلسات آن را بتدریج و کم کم بیشتر کنید تا بدن شما زمان داشته باشد عضلات لگن را تقویت کند.

تاثیر شنا بر تقویت عضلات لگن مانند هر ورزش دیگری سریع نیست بلکه نیاز به گذشت زمان و صبر و حوصله دارد.

اگر نمیتوانیم شنا کنیم یا بلند نیستیم، کار راحت تر این است که در آب راه برویم. راه رفتن در آب هم میتواند عضلات لگن را تقویت کند.

اینطور در آب درست راه بروید

در راه رفتن در آب مردم دو اشتباه را مرتکب میشوند. یکی اینکه آهسته در آب راه میروند. هدف از راه رفتن در آب تقویت عضلات لگن است. برای اینکار باید در آب با سرعتی راه رفت تا مقاومت آب را در مقابل ران های خود احساس کنیم.

با این کار ران ها باید در حین راه رفتن کار زیادی انجام دهند پس عضلات ران و لگن بتدریج تقویت میشوند. پس آرام راه رفتن کافی نیست. البته در ابتدا میتوانید آرام راه بروید ولی در جلسات بعدی باید بتدریج سرعت حرکت خود را بیشتر کنید.

اشتباه دیگر راه رفتن در قسمت عمیق استخر است. شما در قسمت عمیق استخر نمیتوانید با سرعت کافی راه بروید چون آب جلوی سینه شما است و مقاومت آن نمیگذارد جلو بروید. باید به قسمت کم عمق آب بروید.

آرتروز لگن و پیاده روی

پیاده روی برای ساییدگی لگن در بیشتر موارد تاثیر خوبی دارد مگر اینکه شدت خرابی مفصل لگن بسیار زیاد باشد. پس غالب بیماران باید تا حد امکان به پیاده روی و راه رفتن خود تا جایی که میتوانند ادامه دهند.

راه رفتن موثر ترین راه برای حفظ سختی استخوان ها است. کسی که میزان راه رفتن خود را کم میکند تراکم استخوان هایش را بتدریج از دست داده و دچار پوکی استخوان میشود.

برای پیاده روی بهتر است زمین های مسطح را انتخاب کنیم و از راه رفتن در زمین های شیب دار و سربالایی و سرپایینی پرهیز کنیم.

درمان ساییدگی لگن در طب سنتی

طب سنتی جزء جدایی ناپذیری از فرهنگ بسیاری از کشورها است و در کشور ما ایران، با پیشینه تاریخی شناخته شده خود ریشه عمیقی در باور مردم دارد.

البته نمیتوان در درمان آرتروز لگن با طب سنتی کار خیلی زیادی انجام داد. در مواردی که هنور ساییدگی شدت زیادی نگرفته و درد بیمار کم است شاید بتوان برای کاهش درد از بعضی دم کرده های گیاهی که تاثی تسکین بخش درد دارند استفاده کرد.

امروزه داروهای مسکن بسیار قوی در دسترس مردم قرار دارد ولی بعضی دوست دارند از مواد طبیعی استفاده کنند و عقیده دارند که گیاهان دارویی اثر تسکین دهنده ای دارند که مورد اطمینان تر است.

این نوع طرز تفکر هیچ ایرادی ندارد ولی مواظب باشیم با نام داروی طبیعی و گیاهی موادی که نظارت دقیقی بر آنها نیست به ما نفروشند. از طرف حتی اگر جوشانده درست به دست ما برسد تاثیر فوق العاده ای را نمیتوانیم از آن انتظار داشته باشیم.

طب سنتی قسمتی از تاریخ پر افتخار ما است ولی دلیلی ندارد با تعصب، خود را مجبور به استفاده از روش هایی کنیم که نیاکان ما به علت عدم وجود امکانات مجبور به آن بوده اند.