تعویض مفصل لگن

اگر تصمیم گرفته اید زندگی بعد از تعویض مفصل لگن hip replacement surgery را تجربه کنید این مقاله به شما کمک میکند تا مزایا و محدودیت های این جراحی را بفهمید.

در این مقاله یاد میگیریم مفصل لگن چه قسمت هایی دارد، چه کسانی به عمل تعویض مفصل لگن نیاز دارند، این جراحی چگونه انجام میشود و چه کمک هایی به بیمار میکند.

جراحی تعویض مفصل لگن یا تعویض مفصل ران که به آن توتال هیپ total hip arthroplasty هم میگویند نوعی از جراحی است که در آن مفصل خراب شده ران با یک مفصل مصنوعی که به آن پروتز prosthesis هم میگویند عوض میشود. از این جراحی معمولا برای از بین بردن درد ناشی از خرابی مفصل ران در ناحیه لگن استفاده میشود.

اگر مفصل ران hip joint شما براثر شکستگی یا روماتیسم یا علل دیگر کاملا خراب شده است فعالیت های معمولی مثل راه رفتن یا حتی بلند شدن از روی صندلی ممکن است برای شما بسیار درد آور باشد. ممکن است حتی در حال استراحت هم درد لگن داشته باشید.

در این حال اگر مصرف مسکن یا تغییر در روش زندگی یا استفاده از عصا نتوانسته است درد شما را از بین ببرد باید بطور جدی به عمل مفصل لگن فکر کنید.

این جراحی میتواند بطور موثری درد شما را از بین ببرد، حرکات مفصل ران شما را بهتر کند و به شما اجازه دهد به یک زندگی فعال و لذت بخش برگردید.

جراحی تعویض مفصل ران که اولین بار در سال 1960 میلادی انجام شد یکی از موفقیت آمیزترین اعمال جراحی در طب است.

از آن سال تا کنون تغییرات شگرفی در تکنیک های این جراحی و مفاصل مصنوعی بکار رفته بوجود آمده که کارایی آن را بسیار بهتر کرده است. هرساله در جهان حدود سه میلیون تعویض مفصل انجام میشود که نیمی از آنها تعویض مفصل لگن است.

قبل از هر چیز برای فهم بهتر مطالب باید قدری در مورد آناتومی محل بدانیم.

آناتومی مختصر مفصل ران

مفصل ران یکی از بزرگترین مفاصل بدن است که ساختار گوی و کاسه ای ball-and-socket joint دارد. این مفصل از دو قسمت تشکیل شده است.

یک قسمت در بالا که به شکل یک کاسه است. به این کاسه حفره استابولوم acetabulum میگویند. حفره استابولوم قسمتی از استخوان لگن است.

یک قسمت در پایین که به شکل یک کره گرد است و به آن سر استخوان ران میگویند. سر استخوان ران بالاترین قسمت این استخوان است. سر استخوان ران به توسط قسمتی به نام گردن استخوان ران به تنه استخوان ران متصل میشود.

سطح رویی سر استخوان ران و سطح داخلی حفره استابولوم از یک لایه غضروفی پوشیده شده که موجب میشود حرکات مفصل ران با اصطکاک کمتر و با راحتی بیشتری انجام شود.

اطراف مفصل ران را کیسه ای بافتی به نام کپسول مفصلی فرا گرفته که در سطح داخلی آن سلول های سینوویال synovial هستند.

این سلول ها مایع مفصلی را ترشح میکنند که موجب روغن کاری و لغزنده شدن سطوح مفصلی میشود. لیگامان هایی در اطراف کپسول مفصلی هستند که قدرت آن در حفظ پایداری مفصل را افزایش میدهند.

چه کسی نیاز به جراحی تعویض مفصل لگن دارد

تصمیم برای تعویض مفصل لگن فقط با پزشک نیست. این تصمیم باید به توسط بیمار و خانواده او و پزشک بطور دسته جمعی گرفته شود.

در یک جمله این نیاز در کسی است که درد ناشی از خرابی مفصل ران، او را آزار میدهد.

معمولا پزشک در بیماری که شرایط زیر را دارد توصیه به عمل تعویض مفصل لگن میکند.

هیچ محدودیت سنی یا وزنی مطلقی برای این جراحی وجود ندارد. بعد از پایان بلوغ میتوان این جراحی را در هر سن و وزنی انجام داد. توصیه به تعویض مفصل نه برحسب سن بلکه براساس میزان درد و ناتوانی که در اثر خرابی مفصل ایجاد شده به بیمار داده میشود.

عمل مفصل لگن در کسانی استفاده میشود که درد لگن دارند ولی نه هر دردی در لگن. آنهایی که به علت خراب شدن مفصل ران ایجاد میشوند ولی نه هر خراب شدنی. آنهایی که مفصل شان چنان خراب شده که با راه های دیگر درد آن قابل کنترل نیست.

البته این جراحی در کسانی که مشکلات مفصل ران در آنها موجب کوتاهی پا یا محدودیت حرکتی یا لنگش شده است هم کمک کننده است ولی بیشترین کسانی که جراحی تعویض مفصل ران میکنند آنهایی هستند که درد لگن دارند.

پس میتوان گفت در بیمارانی که مفصل ران آنها در ناحیه لگن خراب شده و این خرابی برای آنها درد زیادی ایجاد کرده است باید عمل جراحی تعویض مفصل لگن یا تعویض مفصل هیپ انجام داد. ولی درد زیاد چه معیاری دارد. حقیقت اینست که این معیار ثابت نیست و برای هر بیماری متفاوت است.

درد زیاد به دردی میگویند که با درمان های غیر جراحی خوب نشده و شدت آن به حدی است که بیمار را از فعالیت های بدنی که مایل به انجامش هست دور میکند. قطعا این  معیار آخری برای هر فردی فرق میکند.

ممکن است بتوان از شاخص های زیر برای ارزیابی شدت درد استفاده کرد.
> بیمار دردی دارد که فعالیت های معمولی روزانه مانند راه رفتن را برای او دردناک میکند
> بیمار ممکن است دردی در ناحیه لگن داشته باشد که حتی در موقع استراحت هم او را رها نمیکند
> درد بیمار با داروهای ضد درد و استفاده از عصا خوب نشده است

نکته مهم دیگر این است که پزشک معالج باید سرعت پیشرفت خرابی را مشخص کرده و به بیمار مشاوره دهد که بهترین زمان برای جراحی چه موقع است. قدری بیشتر توضیح میدهم.

خرابی مفصل ران در غالب مورد پیشرونده است. ممکن است درد بیمار فعلا با درمان های طبی قابل کنترل باشد و یا ممکن است در حدی نباشد که مانع فعالیت های بدنی مورد نیاز بیمار گردد ولی پزشک معالج با بررسی سریال رادیوگرافی های بیمار متوجه شود که استخوان های مفصل در حال خراب شدن است.

چون کارگذاری مفصل مصنوعی نیاز به یک بستر استخوانی مناسب دارد و در صورتی که این بستر هم خراب شود انجام تعویض مفصل لگن ممکن است نتایج خوبی را به دست ندهد ممکن است پزشک تصمیم بگیرد قبل از اینکه مفصل خیلی خراب شود باید آن را تعویض کرد.

یا ممکن است پزشک متوجه شود که در سال های آینده وضعیت کلی سلامتی بیمار مشکل پیدا میکند. مثلا کارکرد قلب رو به بدتر شدن میرود. در این وضعیت ممکن است تصمیم بگیرد که زودتر جراحی را انجام دهد.

پس میبینیم که تصمیم برای عمل تعویض مفصل لگن یک تصمیم جمعی است که نه تنها پزشک و بیمار در آن دخیل هستند بلکه خانواده بیمار هم از جهت مراقبت هایی که بیمار بعد از جراحی نیاز دارد باید در آن شرکت  کنند.

آیا علل دیگر غیر از درد هم میتوانند نیاز به تعویض را ایجاد کنند

گفتیم شایعترین علتی که موجب نیاز بیمار به تعویض مفصل لگن میشود درد لگن به علت خرابی مفصل ران است ولی مشکلات دیگری هم میتوانند این نیاز را ایجاد کنند.

خرابی مفصل ران میتواند موجب کوتاهی پا، لنگش و محدودیت حرکتی در مفصل شود و ممکن است بیمار به قصد درمان این علائم تصمیم به جراحی بگیرد.

در بیماری که دچار دیسپلازی مفصل ران یا دررفتگی مادرزادی لگن است ممکن است شکایت اصلی بیمار کوتاهی پا و لنگش باشد.

جراحی تعویض مفصل تاثیر شگرفی در از بین بردن درد ناشی از خرابی مفصل ران دارد با این حال باید بدانیم تاثیر آن در از بین بردن کوتاهی پا و لنگش و محدودیت حرکتی مفصل صد در صد نیست.

این تاثیر بسته به نوع بیماری و وضعیت خود بیمار و تبحر جراح متفاوت است و هر بیمار باید قبل از جراحی در مورد آنها با پزشک خود مشورت کند.

سوال بعدی که اینجا به ذهن میاید این است که چه بیماری هایی این توانایی را دارند که مفصل ران را  به چنین وضعیتی درآورند. آن را آنقدر خراب کنند که نتوان با درمان های ساده تر درد آنها را کنترل کرد.

بگذارید ابتدا در زیر تعدادی از آنها را مثال بزنم و بعد در ادامه خواهیم دید که هر کسی که این بیماری ها را دارد لزوما نیاز به عمل مفصل لگن ندارد و انجام این جراحی الزامات دیگری را نیز طلب میکند.

عمل جراحی تعویض مفصل لگن در چه بیماری هایی لازم است

گرچه درد لگن علل زیادی دارد ولی جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی فقط برای درمان آن دسته از علل این دردها بکار میرود که منشا آنها خرابی مفصل ران است. پس دردی که منشا آن در بافت های اطراف مفصل است یا در جای دیگر است با جراحی تعویض مفصل بهتر نمیشود.

بیماری های زیادی هستند که نیاز به این عمل دارند ولی شایعترین آنها آرتروز و روماتیسم و سیاه شدن لگن و دررفتگی لگن است.

در زیر در مورد این چهار بیماری قدری بیشتر توضیح میدهم ولی اگر میخواهید بیشتر بدانید به مقالات مربوط به خودشان در سایت مراجعه بفرمایید.

سائیدگی مفصل ران

سائیدگی یا آرتروز یا استئوآرتریت Osteoarthritis از مهمترین و شایعترین علل خراب شدن مفصل ران و رایج ترین علت های نیاز به جراحی تعویض مفصل ران در سالمندان است.

این بیماری معمولا در سنین بالا ایجاد میشود و در آن ابتدا غضروف مفصل بتدریج نازک شده و در نهایت بطور کامل از بین میرود.

غضروف سطوح مفصلی را صاف و لغزنده نگه میدارد و وقتی خراب میشود اصطکاک بین این سطوح زیاد شده و سایش بیشتر میشود و نتیجه آن خراب شدن استخوان است یعنی به تدریج سر استخوان ران و حفره استابولوم هم خراب میشوند.

 نتیجه آن میشود که سطوح خشن استخوانی بر روی هم سائیده میشوند و این موجب درد و محدودیت حرکتی در مفصل ران میشود.

هر علتی که موجب ناهمواری در سطوح مفصلی شود منجر به بروز سائیدگی زودرس مفصلی در سنین کمتر و جوانی میشود. مثلا بد جوش خوردن شکستگی های مفصل ران و استابولوم میتواند منجر به سائیدگی زودس این مفصل در جوانی شود.

در مراحل پیشرفته سائیدگی و ارتروز مفصل ران درمان آن به توسط تعویض مفصل لگن انجام میشود.

روماتیسم مفصلی

شایعترین بیماری روماتیسمی که میتواند مفصل ران را در حدی خراب کند که نیاز به تعویض داشته باشد بیماری روماتیسم مفصلی Rheumatoid arthritis است. در این بیماری مزمن لایه سلول های سینوویال درمفصل ملتهب شده و به دنبال آن غضروف مفصلی از بین رفته و این موجب درد و محدودیت حرکتی مفصل ران میشود.

بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان هم نوع دیگری از بیماری روماتیسمی است که میتواند مفصل ران را تخریب کند.

در ابتدا درد این بیماری ها را میتوان با داروهایی که متخصص روماتولوژیست تجویز میکند کنترل کرد ولی در موارد شدید و وقتی غضروف مفصلی کاملا از بین میرود راهی جز تعویض مفصل باقی نمیماند.

سیاه شدن سر استخوان ران

این بیماری که به آن نکروز آوازکولر یا استئونکروز avascular necrosis of femoral head هم میگویند به علت نرسیدن خون به سر استخوان ران ایجاد میشود. شایع ترین علت نرسیدن خون به سر استخوان ران مصرف داروهای خاص بخصوص داروهای حاوی کورتون است.

عللی دیگر مانند ضربه یا شکستگی های مفصل ران هم میتوانند موجب این بیماری شوند. سیاه شدن سر استخوان ران میتواند موجب خرابی مفصل و ایجاد درد شود. این درد را میتوان با تعویض مفصل لگن از بین برد.

این بیماری در سال های اخیر شایع تر شده است. بیشتر در جوان تر ها ایجاد میشود و شایعترین علت نیاز به جراحی تعویض مفصل ران در جوانان است.

دررفتگی مفصل ران

دررفتگی های مادرزادی که در مفصل ران ایجاد میشوند در بسیاری از موارد میتوانند در دراز مدت موجب ساییدگی و خرابی مفصل شوند و درد و محدودیت حرکتی ناشی از آن معمولا بیماران را نیازمند به انجام تعویض مفصل لگن میکند.

این بیماری میتواند در دهه های سوم تا ششم عمر موجب بروز درد لگن شود و بیمار برای از بین بردن این درد در غالب موارد نیاز به تعویض مفصل هیپ لگن پیدا میکند. دررفتگی مادرزادی لگن در غالب موارد در زنان دیده میشود.

این بیماری در بعضی مناطق جغرافیایی شایعتر است. دررفتگی مادرزادی لگن یا دیسپلازی مفصل ران بیشتر در آسیا و آن هم بیشتر در خاورمیانه دیده میشود و در ایران بیشتر در زنان مناطق شمال و شمال غربی کشور دیده میشود بطوریکه شایعترین علت نیاز به تعویض مفصل لگن در خانم های ساکن در شمال و شمال غرب ایران همین بیماری است.

تعویض مفصل ران چه تغییری در زندگی شما میدهد

مهمترین تاثیر آن کنترل درد و لنگش و کوتاهی پا و خشکی مفصل است.

یک عامل مهم در تصمیم به تعویض مفصل لگن یا تعویض مفصل هیپ این است که بیمار قبل از جراحی بداند چه انتظاراتی باید از آن داشته باشد. جراحی چه کمکی میتواند به او بکند و چه کمکی را نمیتواند.

در غالب بیمارانی که تحت عمل جراحی تعویض مفصل لگن قرار میگیرند درد لگن تا حدود زیادی از بین میرود و توانایی آنها در انجام فعالیت های روزمره به نحو چشمگیری افزایش پیدا میکند.

با این حال باید به یاد داشته باشیم که انجام فعالیت های بدنی سر مصنوعی درون کاسه مفصل مصنوعی حرکت میکند و این حرکت به تدریج و در طول سالهای بعد از جراحی میتواند موجب سایش سطوح مفصل مصنوعی شود. فعالیت بدنی خیلی شدید میتواند این سایش را سریعتر کند.

پس غالب جراحان بعد از تعویض مفصل ران به بیماران خود توصیه میکنند تا از ورزش های شدید مانند پریدن و ورزش های ضربه ای و سنگین دوری کنند. یک فعالیت بدنی معقول بعد از این جراحی شامل راه رفتن، شنا، دوچرخه سواری، تپه نوردی، رقص و انجام دیگر ورزش های ملایم تا متوسط است.

با رعایت تعادل در فعالیت های بدنی میتوان مفصل مصنوعی را برای چند دهه حفظ کرد.

مهمترین تاثیر جراحی تعویض مفصل لگن در رفع مشکلات زیر است.

تعویض مفصل درد لگن را از بین میبرد

این جراحی اگر درست انجام شود در غالب موارد میتواند درد لگن را کاملا از بین ببرد.

وقتی مفصل ران در ناحیه لگن خراب میشود بیمار دچار درد در این ناحیه میشود. به علت ساییده شدن سطوح ناهموار سر استخوان ران و حفره استابولوم، پایانه های درد در مفصل تحریک شده و بیمار احساس درد میکند.

این حس درد موجب میشود تا بیمار سعی کند مفصل ران خود را زیاد حرکت ندهد چون هر حرکتی در مفصل شدت درد را افزایش میدهد.

بتدریج  فعالیت های روزانه بیمار  محدودتر میشوند و وی به  علت این درد از یک زندگی سالم و شاد محروم میگردد.  این درد موجب لنگش هم میشود.

علت اینست که بیمار سعی میکند در حین راه رفتن فشار کمتری بر روی اندام دردناک وارد کند و در نتیجه نمیتواند خوب راه برود. یعنی در حین راه رفتن دچار لنگیدن است.

درد مفصل ران بعد از تعویض مفصل لگن کاملا و یا تا حد زیادی از بین میرود. علت اینکه ذکر میشود تا حد زیادی از بین میرود این است که بعضی از بیمارانی که دچار تخریب مفصل ران شده اند مشکلات دیگری هم دارند.

بطور مثال تعدادی از این بیماران تنگی کانال نخاعی و یا هرنی دیسک کمری هم دارند و این مشکلات میتوانند درد لگن را تشدید کنند.

بعد از تعویض مفصل لگن دردی که به علت ساییده شدن مفصل ران ایجاد شده است کاملا از بین میرود ولی دردی که به علت تنگی کانال نخاعی و یا هرنی دیسک بین مهره ای در لگن حس میشده است بدون تغییر باقی میماند.

تعویض مفصل کوتاهی پا را تا حدود زیادی کنترل میکند

جراح میتواند با کمک جراحی تعویض مفصل اختلاف طول پا را تا حدود زیادی کنترل کند.

هرعاملی که بتواند موجب خراب شدن مفصل ران شود و یا سر استخوان ران را از حالت گرد و کروی خارج کند موجب میشود ارتفاع سر کاهش پیدا کند و کاهش ارتفاع سر استخوان ران موجب کاهش ارتفاع کل اندام تحتانی میشود.

از طرف دیگر تغییر شکل حفره استابولوم در بد جوش خوردن یا جوش نخوردن شکستگی های حفره استابولوم هم میتواند موجب کوتاهی پا شود.

دررفتگی مادرزادی وقتی در مفصل ران ایحاد میشود میتواند پا را کوتاه کند. در این بیماری سر استخوان ران به جای اینکه درون حفره استابولوم باشد به بالای آن جابجا میشود.

این جابجایی گرچه تغییر محسوسی در طول کلی استخوان ها ایجاد نمیکند ولی موجب جابجایی و شیفت کل استخوان های اندام تحتانی به بالا شده و در نتیجه طول ظاهری پا کم میشود و در نتیجه در این بیماری شاهد لنگش هستیم.

پزشک میتواند موقع تعویض مفصل لگن با تغییر در پارامترهای جراحی طول مفصل و در نتیجه طول پا را بیشتر کند و کوتاهی پا را تا حدود زیادی اصلاح کند.

البته این افزایش طول حدی دارد و نمیتوان آن را به هر اندازه ای بلند کرد.

میدانیم در اطراف مفصل ران بافت های عضلانی و تاندونی و لیگامانی و شریان و اعصاب وجود دارند. وقتی استخوان های مفصل کوتاه میشوند طول این بافت ها هم کم میشود. بلند کردن مفصل مستلزم کش آمدن و بلند شدن نسبی این بافت ها هم هست ولی این توانایی در کش آمدن حدی دارد.

گاهی اوقات لیگامان های اطراف مفصل چنان کوتاه شده اند که به هیچ وجه کش نیامده و اجازه بلند شدن مفصل را نمیدهند.

مثلا وقتی بیمار قبلا چند بار در ناحیه لگن جراحی شده است بافت جوشگاهی یا اسکار در اطراف لیگامان ها و عضلات مفصل ایجاد میشود که قابل کش آمدن نیستند. اینها موقع بلند کردن مفصل مشکل ایجاد میکنند.

مثال دیگر وضعیت اعصاب اطراف مفصل است. اگر موقع تعویض مفصل لگن طول مفصل را بیش از حد بلند کنیم عصب سیاتیک تحت کشش قرار گرفته و این میتواند موجب آسیب به آن و حتی فلج شدن عصب شود.

جراح طول پا را به اندازه ای بلند میکند که آسیبی به بافت های اطراف مفصل وارد نشود.

اینکه پا را تا چند سانتیمتر میتوان بلند کرد را معمولا نمیتوان قبل از جراحی بطور دقیق مشخص کرد. معمولا تا دو سه سانتیمتر کوتاهی مفصل را میتوان بلند کرد. البته همین جبران کوتاهی هم نیاز به تبحر جراح دارد و در بسیاری موارد بدست آوردن طول در مفصل کار دشواری است.

پزشک موقع جراحی وضعیت بافت های اطراف مفصل را تحت نظر قرار داده و کوتاهی پا را تا حدی جبران میکند که آسیبی به بافت های اطراف وارد نگردد.

نکته دیگر این است که وقتی چرخش کل حلقه لگن موجب کوتاهی ظاهری پا میشود در موقع جراحی میتوان با تصحیح بیومکانیک مفصل ران این چرخش را تا حدود زیادی برطرف کرده و با اینکار طول پا را تصحیح کرد.

در این موارد ممکن است بتوان کوتاهی پا را حتی بیش از سه سانتیمتری که در قبل گفته شد بلند کرد.

آیا ممکن است با جراحی تعویض مفصل لگن پا بلندتر از طبیعی شود

بله این امکان وجود دارد. در غالب اوقات خراب شدن مفصل ران یک روند طولانی است که در طول چند سال میتواند طول مفصل را کوتاه کند.

وقتی بعد از جراحی طول پا اصلاح میشود چون این اتفاق به ناگهان ایجاد شده بیمار موقع راه رفتن متوجه آن میشود و در بعضی اوقات فکر میکند پای او حتی بلندتر از طبیعی شده است. این حس در غالب موارد اشتباه است و احساس بلندی در غالب موارد بعد از چند ماه از بین میرود.

البته گاهی اوقات حین جراحی پا حقیقتا ار طبیعی هم بلندتر میشود. البته همه جراح ها تمایل دارند طول هر دو پا یکی شود ولی گاهی اوقات مجبور میشوند طول پای عمل شده را از حد طبیعی هم بلندتر کنند. یکی از این موارد ناپایداری های مفصل ران در حین جراحی است.

اگر پزشک جراح احساس کند مفصل ران در حین جراحی ناپایدار است ممکن است تنها راه بدست آوردن پایداری، بلندتر کردن پا باشد. بدن با قدری بلندی پا بهتر کنار میاید تا ناپایداری مفصل ران. البته جراح باید سعی کند تا حد امکان طول حقیقی پاها را به هم نزدیک نگه دارد.

تعویض مفصل محدودیت حرکتی را بهتر میکند

با کمک جراحی تعویض مفصل میتوان حرکت ران را نرمتر کرد.

خراب شدن مفصل ران در ناحیه لگن موجب محدود شدن حرکات این مفصل میشود. سر استخوان ران دیگر نمیتواند به راحتی در داخل حفره استابولوم حرکت کند.

البته مقداری از این محدودیت حرکت مربوط به کوتاه شدن و سفت و غیر قابل انعطاف شدن عضلات و رباط ها و تاندون های اطراف مفصل ران است.

بعد از تعویض مفصل لگن چون سر استخوان ران و کاسه استابولوم هر دو عوض شده اند حرکت مفصل به راحتی انجام میشود.

البته گاهی اوقات ممکن است به علت تغییرات شدیدی که در رباط ها و تاندون های اطراف مفصل ران ایجاد شده است این محدودیت حرکت بعد از جراحی بطور کامل رفع نشود ولی میتوان گفت که تا حد زیادی بهبود میابد.

مفصل ران نقش عمده ای را در راه رفتن ایفا میکند. اگر این مفصل خوب حرکت نکند راه رفتن هم بد میشود و در این حالت بیمار لنگش پیدا میکند. پس لنگیدن میتواند به علت محدودیت حرکت مفصل ران حتی بدون وجود درد وجود داشته باشد.

تعویض مفصل لنگش را بسیار بهتر میکند

تاثیر جراحی تعویض مفصل در اصلاح راه رفتن کاملا قابل توجه است. همه بیماران بعد از جراحی متوجه آن میشوند.

در تخریب مفصل ران، بیمار دچار بد راه رفتن و لنگیدن میشود. این لنگش به علت درد، محدودیت حرکتی و کوتاهی اندام و ضعف عضلات لگن ایجاد میشود.

مهمترین و شایعترین علت لنگیدن درد لگن است

به هر دلیلی هر جای لگن که درد داشته باشد این درد موجب میشود فرد برای رهایی از درد روش راه رفتن خود را به نحوی تغییر دهد تا درد کمتری را حس کند و این نحوه راه رفتن ممکن است غیر طبیعی باشد و این غیر طبیعی بودن راه رفتن را لنگش میگوئیم. پس بد راه رفتن در غالب موارد پاسخی است که انسان ها به درد لگن خود میدهند.

درد لگنی که بیمار قبل از جراحی احساس میکرد بلافاصله بعد از جراحی از بین میرود. البته درد محل جراحی تا مدتی وجود دارد.

این مدت بسته به بیمار و نوع جراحی و تکنیک جراحی متفاوت است و ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد ولی به تدرج کمتر شده تا از بین برود. کوتاهی پا هم اگر قبل از جراحی وجود داشته تا حدود زیادی قابل تصحیح است. محدودیت حرکتی مفصل ران هم همینطور.

بعد از جراحی که بیمار شروع به راه رفتن میکند درد اولین چیزی است که متوجه میشود خوب شده است. تقریبا بعد از چند روز تا چند هفته دیگر درد محسوسی در موقع راه رفتن احساس نمیکند مگر دردهای جزئی که آنها هم به تدریج در طی چند ماه بعد از بین میروند.

در تخریب مفصل ران، بیمار به علت درد، سال ها نتوانسته است خوب راه برود که نتیجه آن ضعیف شدن عضلات لگن است.

ضعیف بودن عضلات تنه و لگن از مهمترین علل لنگیدن است. درست راه رفتن نیاز به عضلات مناسب دارد و اگر عضلات خوب کار نکنند راه رفتن واقعا مشکل میشود.

تعویض مفصل لگن به خودی خود نمیتواند عضلات لگن را قوی کند ولی با از بین رفتن درد، بیمار میتواند بعد از انجام جراحی، نرمش های خاصی را تحت نظر پزشک معالج انجام داده و به وسیله آنها عضلات ضعیف شده را قوی کند. قوی شدن این عضلات میتواند لنگش بیمار را بهبود داده یا کاملا از بین ببرد.

پس تعویض مفصل لگن میتواند بطور غیر مستقیم موجب قویتر شدن عضلات تنه و لگن شده و در نتیجه لنگش را درست کند.

بد راه رفتن بعد از جراحی سریع درست نمیشود. حتی ممکن است در چند هفته اول جراحی کمی بیشتر هم شود ولی نگران نباشید به تدریج با راه رفتن و با انجام نرمش های طبی عضلات تنه و لگن قویتر میشوند و این قویتر شدن عضلات موجب میشود بد راه رفتن به تدریج کمتر و کمتر شود.

تصحیحی که جراح برای طول پا و محدودیت حرکتی انجام داده هم کمک میکند تا این لنگش بهتر و زودتر خوب شود.

این بهتر شدن راه رفتن تا یکسال بعد از جراحی ادامه دارد یعنی بیمار حتی تا یکسال بعد از جراحی میبیند که هر ماه بهتر از ماه قبل راه میرود.

البته وقتی کسی سال های سال بد راه رفته است به نحوی به این طرز راه رفتن عادت میکند. بعضی مواقع با اینکه تمامی علل ایجاد کننده لنگش بعد از جراحی تعویض مفصل درست شده اند ولی بیمار به علت عادت به راه رفتن به روش قبل کمی لنگش را حفظ میکند. این وضعیت در غالب موارد با گذشت زمان و تمرین درست میشود.

بهترین نتایج را آنهایی بدست میاورند که میتوانند عضلات تنه و لگن را با انجام نرمش های طبی بیشتر قوی کنند.

در کل میتوان گفت زندگی بعد از تعویض مفصل لگن برای اکثریت بیماران، البته به شرط اینکه جراحی به درستی انجام شده باشد عاری از لنگش خواهد بود و این عمل میتواند بد راه رفتن ناشی از خراب شدن مفصل را در غالب موارد کلا برطرف کند و در آنهایی که نمیتوان لنگش را کاملا درمان کرد میتواند آن را تا حدود زیادی کمتر کند.

روش انجام جراحی تعویض مفصل لگن

جراحی تعویض مفصل ران دو نوع است. یا کل مفصل عوض میشود که به آن توتال هیپ آرتروپلاستی total hip arthroplasty میگویند یا فقط سر استخوان ران عوض میشود که به آن همی آرتروپلاستی hemiarthroplasty میگویند.

از تعویض مفصل لگن معمولا در مواردی استفاده میشود که مفصل ران کاملا خراب شده است و از همی آرتروپلاستی در بعضی موارد شکستگی لگن استفاده میشود.

برای انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن یا تعویض مفصل هیپ ابتدا پوست روی مفصل ران و عضلات زیر آن شکافته شده و به کنار زده میشوند تا مفصل ران مشخص شود. با باز کردن کپسول مفصلی، استخوان سر ران و استابولوم نمایان میشوند.

سر استخوان ران که سائیده شده و آسیب دیده است و قسمتی از گردن استخوان ران از بقیه استخوان جدا شده و از بدن خارج میشوند. سپس ران به کنار زده میشود تا حفره استابولوم کاملا نمایان شود.

باقیمانده غضروف مفصلی تخریب شده که سطح داخلی حفره استابولوم را پوشانده است با رنده های خاصی تراشیده و خارج شده و سپس کاسه پلاستیکی، در داخل حفره استابولوم کار گذاری میشود. سپس باقیمانده استخوان ران برای کارگذاری استم آماده میشود.

به این صورت که با وسایل خاصی کانال مدولر ران گشادتر شده تا شکل دسته یا استم را به خود بگیرد و سپس این استم یا دسته در درون این کانال مدولری آماده شده قرار میگیرد. در آخر، سر مفصل مصنوعی در داخل کاسه پلاستیکی قرار میگیرد تا مفصل مصنوعی آماده کار شود.

در زیر فیلم عمل تعویض مفصل لگن را میتوانید مشاهده کنید

بر حسب اینکه اتصال سر و کاسه مصنوعی با استخوان بدن به چه طریقی انجام میشود مفاصل مصنوعی را به دو دسته سیمانی و غیر سیمانی تقسیم میکنند.

در نوع سیمانی برای اتصال دسته یا استم به داخل کانال مدولر و برای اتصال کاسه پلاستیکی به استخوان لگن از چسب مخصوصی به نام سیمان ارتوپدی استفاده میشود.

در مفاصل مصنوعی بدون سیمان، سطح رویی دسته یا استم را با استفاده از روش های مخصوص فلز کاری بصورتی در میاورند که دارای برجستگی و فرورفتگی ها و خلل و فرج بسیار ریز ( در حد زیر مقیاس میلیمتر) میشود.

جراح ارتوپد این دسته را مستقیما و بدون واسطه ای به داخل کانال مدولری وارد میکند. در عرض چند ماه بعد از جراحی، استخوان ران که در تماس با فلز است به درون این خلل و فرج رشد کرده و به این ترتیب به فلز متصل میشود.

در مورد کاسه هم همین اقدام صورت میگیرد. به این صورت که کاسه پلی اتیلنی در درون کاسه فلزی دیگری قرار میگیرد و سطح خارجی این کاسه فلزی به همان ترتیب که در مورد استم گفته شد، به استخوان لگن متصل میشود.

در همی آرتروپلاستی همانطور که گفته شد کاسه استابولوم دست نخورده باقی میماند و سر فلزی مفصل مصنوعی درون استابولوم طبیعی بیمار قرار میگیرد. از این نوع جراحی در مواردی استفاده میشود که استابولوم سالم است.

عمل تعویض مفصل لگن چند ساعت طول میکشد

یک جراحی لگن و گذاشتن پروتز معمولی برای یک جراح متبحر بطور متوسط یک ساعت طول میکشد.

اینکه یک متخصص تعویض مفصل لگن عمل جراحی را در چه مدت انجام میدهد به عوامل مختلفی بستگی دارد. همه خرابی های مفصل مانند هم نیستند و بعضی مفاصل نیاز به جراحی های پیچیده و زمان بر دارند.

مسلما جراحی یک دررفتگی مادرزادی در ناحیه لگن و یا وقتی جراحی مفصل مصنوعی برای بار چندم انجام میشود بسیار پیچیده تر از وقتی است که بیمار به یک ساییدگی متوسط مفصل ران مبتلا است.

گاهی اوقات حفره استابولوم نقص دارد و حین جراحی نیاز به پیوند مفصل لگن هم وجود خواهد داشت یعنی لازم میشود با کمک پیوند استخوان اطراف مفصل مصنوعی تقویت شود.

بیماران گاهی اوقات میپرسند آیا عمل لگن سخته؟ عمل میتونه آسون یا در عین حال سخت باشه. اینها همه بستگی به نوع بیماری و تبحر جراح داره

مدت زمان جراحی البته ممکن است از نظر جراح و همراهان بیمار با هم متفاوت باشد. وقتی همراهان بیمار میپرسند عمل تعویض مفصل لگن چند ساعت طول میکشد احتمالا منظورشان اینست که از زمانیکه بیمار من وارد اطاق عمل میشود تا زمانیکه از آن خارج میشود چقدر طول میکشد ولی برای جراح معیار طول جراحی زمانی است که زخم جراحی باز است.

آن زمان یک ساعت که در خط اول گفتم با معیار جراح بود. بیمار معمولا یک ساعت قبل از شروع جراحی وارد محوطه عمومی اطاق عمل میشود و بعد از جراحی هم ممکن است دو سه ساعت در اطاق ریکاوری بماند. پس معیار همراهان بیمار ممکن است چند ساعت باشد.

انجام تعویض مفصل لگن در افراد چاق

برخلاف چیزی که قبلا فکر میشد امروزه عقیده بر آن است که افراد چاق هم میتوانند جراحی تعویض مفصل لگن  را انجام دهند و از آن نتیجه بگیرند.

اتفاقا رضایتی که افراد با وزن بالا بعد از جراحی تعویض مفصل از عمل خود دارند در بسیاری از موارد بیش از رضایت افراد لاغر است. با این حال همیشه وزن بالا و چاقی میتواند مشکلاتی را برای جراحی ایجاد کند.

سختی جراحی

در افراد چاق میزان چربی زیر پوستی زیاد است و این موجب میشود دسترس جراح به محل مفصل مشکل شود. در افراد لاغر به محض اینکه جراح پوست را شکاف میدهد عضلات زیر آن مشاهده شده و با کنار زدن آنها میتوان مفصل ران را دید و جراحی را انجام داد ولی در افراد با وزن بالا باید میزان زیادی از چربی زیر پوستی را شکاف داده و کنار زد تا به عضلات رسید.

این موجب میشود مفصل در عمق زیادی قرار گرفته و دسترسی به آن مشکل شود. مسلما هرچه جراح مفصل ران را مشکل تر ببیند و کار بر روی آن مشکل تر شود نتیجه جراحی هم میتواند نامطلوب تر شود.

نیاز به جراحی مجدد

وقتی کیفیت جراحی افت پیدا میکند احتمال اینکه فرد بعدا نیاز به جراحی مجدد پیدا کند بیشتر میشود. پس احتمال رویژن یا جراحی مجدد در افراد با وزن بالا بیش از دیگران است.

بیماری های زمینه ای

در افراد چاق احتمال وجود بیماری های دیگر بیشتر است. بیماریهای قلبی یا دیابت در صدر آنها هستند. وجود این بیماری های زمینه ای ریسک بیهوشی یا بیحسی را بیشتر کرده و توانایی بدن برای تحمل استرس و فشار ناشی از جراحی را کمتر میکند.

زخم جراحی

گفتیم بافت چربی زیر پوست در افراد چاق زیاد است. بافت چربی خونرسانی خوبی ندارد. این موجب میشود بهبود زخم جراحی با مشکل روبرو شود.

نتیجتا در افراد چاق و با وزن بالا احتمال اینکه زخم جراحی دیر خوب شود یا لبه های آن باز شود یا ترشحات زخم بعد از جراحی به مدت بیشتری ادامه پیدا کنند بیشتر میشود.

خونریزی حین جراحی

گفتیم در افراد چاق و با وزن بالا عمل جراحی تعویض مفصل لگن مشکل تر میشود. این موجب میگردد طول زمان عمل جراحی زیاد شود. جراحی که طولانی میشود خونریزی حین جراحی هم بیشتر میشود.

این خونریزی میتواند با مشکلات جدیدی همراه شود. مثلا نیاز فرد به تزریق خون بیشتر میشود و میدانیم همین تزریق خون میتواند با مشکلاتی همراه باشد.

بروز لخته

میدانیم هر عمل جراحی در ناحیه لگن میتواند منجر به ایجاد لخته در وریدهای عمقی ساق و ران شود. گرچه همیشه جراح پیشگیری های لازم را برای این وضعیت در نظر میگیرد ولی در افراد چاق و با وزن بالا احتمال بروز لخته در پا و بالطبع رفتن آنها به ریه بیش از افراد عادی است و این خطر در حین و بعد از جراحی هم وجود دارد.

عفونت جراحی

احتمال عفونت در محل تعویض مفصل لگن در افراد چاق بیش از افراد دیگر است. مدت زمان بالنسبه بیشتر جراحی در افراد با وزن بالا و کم بودن سیستم ایمنی بافت چربی میتواند از دلایل احتمالی بالا بودن عفونت در افراد با وزن بالا باشد.

دررفتگی پروتز

احتمال بروز دررفتگی مفصل مصنوعی بعد از جراحی در افراد خیلی چاق بیش از دیگر افراد است.

عمر مفصل مصنوعی

عمر مفصل لگن در افراد چاق کمتر از افراد دیگر است. این به عوامل زیادی برمیگردد. اعمال فشار زیاد ورن به مفصل مصنوعی و مشکلاتی که در حین جراحی به علت سخت بودن عمل ایجاد میشود میتوانند در این وضعیت تاثیرگذار باشند.

نکاتی که جراحی بیماران چاق باید به آنها توجه داشت

تعویض مفصل لگن در افراد چاق نیاز به تبحر زیاد از جانب جراح دارد. جراح باید بتواند در شرایط سخت کاهش دید عمقی جراحی را انجام دهد.

تمامی بیماری های زمینه ای مانند مشکلات قلبی و دیابت باید قبل از جراحی تعویض مفصل ران به دقت بررسی شده و تا حد امکان تحت کنترل قرار گیرند.

اگر قند خون بیمار بالا است هم پزشک و هم بیمار باید در دوران قبل و بعد از جراحی میزان آن را تا حد امکان نزدیک به طبیعی حفظ کنند.  باید کاملا کنترل شود. قند بالا احتمال عفونت محل جراحی را بیشتر کرده و ترمیم محل جراحی را به تاخیر میندازد.

در افراد چاق احتمال بروز عفونت و لخته خون بیشتر است و هم پزشک و هم بیمار باید دقت بیشتری به راه های پیشگیری از لخته شدن خون و عفونت انجام دهند.

همچنین مصرف کمتر کربوهیدرات هایی مانند نان و برنج و سیب زمینی و کاهش مصرف روغن از همه نوع و بیشتر کردن میزان پروتئین و ویتامین باید در دستور غذایی بیمار قبل و بعد از جراحی قرار گیرد.

تاثیر دیابت بر جراحی تعویض مفصل لگن چیست

مهمترین اثر آن تاخیر در بهبود زخم و در نتیجه افزایش احتمال عفونت است. در این بیماران احتمال لقی مفصل مصنوعی هم بیشتر میشود.

دیابت با چند مکانیسم میتواند بر نتایج تعویض مفصل لگن تاثیر داشته باشد.

این بیماری تقریبا بر همه بدن تاثیر نامطلوب دارد. اگر در یک بیمار دیابتی کارکرد قلب یا کلیه اختلال پیدا کند این اختلال میتواند بر توانایی بدن برای تحمل بیهوشی یا بیحسی یا کل عمل جراحی تاثیر نامطلوب داشته باشد.

در بیمار دیابتی زخم جراحی دیرتر از بیمار سالم خوب میشود و قدرت ترمیم بافت در این افراد کم است.

از طرف دیگر نشان داده شده است که در بیماران دیابتی سیستم دفاع ایمنی بدن ضعیف است. این ضعف میتواند احتمال بروز عفونت های محل جراحی را افزایش دهد. از طرف دیگر احتمال بروز عفونت های ریوی و ادراری هم در این افراد بیشتر ار متوسط جامعه است.

مطالعات زیادی نشان داده است که احتمال لق شدن مفصل مصنوعی در بیمار دیابتی بیش از افراد دیگر است. این موجب میشود عمر مفصل مصنوعی در افراد دیابتی کمتر باشد.

پزشک قبل از عمل تعویض مفصل لگن برای فرد مبتلا به دیابت چکار میکند

قبل از هر جراحی تعویض مفصل لگن پزشک بررسی هایی را برای همه بیماران انجام میدهد. یکی از این بررسی ها اندازه گیری میزان قند خون است.

در صورتی که مشخص شود فرد، مبتلای به دیابت است پزشک برای بررسی سیستم قلبی عروقی و کلیوی بیمار دقت بیشتری میکند. اگر مشکلی در این سیستم ها پیدا شد سعی در کنترل آنها میشود. پزشک وجود هر گونه عفونتی در ریه ها یا سیستم ادراری را هم بررسی کرده و در صورت وجود آنها را تا قبل از جراحی درمان میکند.

از طرف دیگر با انجام آزمایش A1c میزان این ماده را در خون بیمار بررسی میکند. این ماده نشان میدهد که آیا بیمار در یک ماه قبل از آزمایش تا چه حد در کنترل قند خون خود موفق بوده است.

توجه به این نکته بسیار مهم است که تنها داشتن یک آزمایش قند خون ناشتای طبیعی نشان دهنده کنترل دیابت نیست و میزان ساعت به ساعت قند خون در طول روز مهم است.

این تغییرات ممتد است که در طول زمان تاثیر خود بر ارگان های حیاتی بدن را بر جای گذاشته و موجب خرابی آنها میشود.

بررسی A1c نشان میدهد که بیمار تا چه حد در کنترل دقیق و ساعت به ساعت قند خون خود موفق بوده است. معمولا اگر میزان این ماده در خون بیش از 7.5 باشد جراح ترجیح میدهد عمل جراحی را تا کنترل بهتر قند خون به تعویق بیندازد.

در حین عمل جراحی تعویض مفصل لگن و تا وقتی بیمار در بیمارستان بستری است هم سعی میشود قند خون بیمار بصورت دقیق کنترل شود.

بیمار مبتلا به دیابت باید برای جراحی تعویض مفصل لگن چه نکاتی را رعایت کند

مهمترین نکته ای که بیمار باید رعایت کند کنترل قند خون است. هرچه میزان قند خون در یکی دو ماه قبل از جراحی و سه چهار ماه بعد از مرخص شدن از بیمارستان بهتر کنترل شود احتمال عفونت های محل جراحی و عفونت های ریوی و ادراری کمتر میشود. و زخم جراحی زودتر و بهتر ترمیم پیدا میکند.

همچنین کنترل دقیق قند خون در دراز مدت میتواند احتمال لق شدن مفصل را کمتر کرده و عمر مفصل مصنوعی بیمار را بیشتر کند.

نکته دیگر این است که غالب بیماران دیابتی وزن بالایی دارند. سعی در کاهش وزن در این افراد میتواند هم دیابت آنها را بهتر کنترل کند و هم فشار کمتری به مفصل مصنوعی وارد شود. نتیجه هر دو اینها افزایش عمر مفصل مصنوعی است.

تاثیر سیگار بر تعویض مفصل لگن

سیگار بهبود زخم جراحی را کند کرده و خطر عفونت محل جراحی را بیشتر میکند.

مطالعات زیادی نشان داده است که مصرف سیگار و دخانیات بر نتایج جراحی تعویض مفصل لگن تاثیر منفی دارد. بعد از هر جراحی احتمال بروز عوارض ناخواسته وجود دارد. احتمال بروز عوارض و مشکلات بعد از جراحی در افراد سیگاری دو برابر افراد غیر سیگاری است.

 اثرات سیگار بر عمل تعویض مفصل لگن را میتوان به دو دسته تقسیم کرد.

یک دسته از اثرات بر روی کل بدن هستند. مثلا وقتی یک سیگاری عمل لگن با پروتز را انجام میدهد احتمال بروز عفونت ریوی یا عفونت ادراری بعد از جراحی در او بالاتر از افراد عادی است.

همچنین احتمال اینکه این افراد بعد از جراحی دچار سکته قلبی یا مغزی شوند بیش از افراد غیر سیگاری است و احتمال بروز لخته در ساق یا در ریه سیگاری ها بعد از تعویض مفصل لگن بیش از افراد غیر سیگاری است که همین جراحی را انجام داده اند.

دسته دیگر عوارض مخصوص به خود مفصل مصنوعی هستند.

مطالعات متعدد نشان داده است که احتمال عفونت محل تعویض مفصل لگن در افراد سیگاری بیشتر از افراد عادی است و بعد از جراحی احتمال اینکه مفصل مصنوعی کار گذاشته شده لق شود هم بیشتر از غیر سیگاری ها است.

به این ترتیب انتظار میرود عمر مفصل مصنوعی در یک فرد سیگاری کمتر از افراد غیر سیگاری باشد.

به نظر میرسد که مواد شیمیایی درون دود سیگار که از طریق ریه وارد جریان خون میشوند میتوانند موجب کاهش ارسال اکسیژن به سلول های استخوانی شده و ممکن است تاثیر مخرب سیگار بر استخوان ناشی از این پدیده باشد.

یکی از مواد مهم موجود در سیگار که خواص اعتیاد آور داشته و وابستگی ایجاد میکند نیکوتین است. مهمترین متابولیت نیکوتین، کوتینین نام دارد.

یعنی مقداری از نیکوتین در بدن به کوتینین تبدیل میشود. با بررسی میزان کوتینین خون در آزمایشگاه میتوان فهمید فرد در چند روز اخیر به چه میزان سیگار کشیده است.

کلا تاثیرات مضر سیگار بر روی جراحی تعویض مفصل لگن ارتباط به تعداد و میزان مصرف آن دارد. هرچه میزان مصرف سیگار کمتر باشد تاثیر مخرب آن هم کمتر است.

وظیفه بیمار و پزشک قبل از عمل تعویض مفصل لگن

این وظیفه پزشک قبل از تعویض مفصل لگن است که بیمار را از مضرات سیگار با اطلاع کند. بیماران میتوانند با شرکت در گروه های ترک سیگار قبل از جراحی تعویض مفصل نسبت به کنار گذاشتن آن اقدام کنند.

توصیه میشود حداقل چهار تا هشت هفته قبل از زمان انجام جراحی مصرف سیگار قطع شده باشد و تا چند ماه بعد از جراحی این عدم استفاده ادامه یابد.

اگر بیمار بتواند سیگار را برای همیشه کنار بگذارد که چه بهتر و اگر نمیتواند حداقل در این چند ماه قبل و بعد از جراحی از آن استفاده نکند تا بتواند از جراحی تعویض مفصل لگن که برای او انجام میشود حداکثر استفاده را ببرد.

نکته مهم دیگر این است که استفاده از قلیان اثر بسیار مخرب تری نسبت به سیگار دارد. حجم دود و مواد مضری که در استفاده از قلیان وارد ریه و بدن میشود بسیار بیشتر از سیگار است و استفاده از قلیان را هم باید قبل از عمل تعویض مفصل لگن کنار گذاشت.

و نکته آخر استفاده از تریاک و مواد مخدر است. متاسفانه بعضی از بیمارانی که به علت خرابی شدید مفصل ران دچار درد مزمن لگن شده اند برای فرار از این درد به مواد مخدر و تریاک پناه میبرند.

تریاک موجب میشود درد تا مدتی کمتر احساس شود. در این مدت مفصل به تخریب خودش ادامه میدهد. بعد از مدتی تخریب به حدی میرسد که مصرف مخدر دیگر نمیتواند درد را از بین ببرد و بیمار برای جراحی مراجعه میکند ولی در این چند سال مفصل چنان تخریب شده که جراحی اگر غیر ممکن نباشد بسیار سخت میشود.

هر چه جراحی سخت تر شود نتایج آن غیر قابل پیش بینی تر میشود.

مطالعات زیادی نشان داده که مصرف تریاک و مواد مخدر میتواند احتمال بروز عفونت بعد از تعویض مفصل ران را بیشتر کند. پس استفاده از این مواد را حتی المکان باید از چند ماه قبل از جراحی تا چند ماه قبل از جراحی قطع یا حداقل کم کرد.

آیا میتوان تعویض مفصل لگن را در بیمار مبتلا به پوکی استخوان انجام داد

در غالب موارد بله میتوان این جراحی را انجام داد.

بسیاری از بیمارانی که برای درمان سائیدگی شدید مفصلی و استفاده از مفصل مصنوعی بخصوص در سنین بالا به پزشک مراجعه میکنند این سوال را در ذهن دارند که آیا این جراحی با پوکی استخوان منافاتی دارد.

آیا من که استخوان های ضعیفی دارم و مبتلا به پوکی استخوان هستم میتوانم تحت عمل جراحی تعویض مفصل لگن قرار بگیرم.

پوکی استخوان یا استئوپروز Osteoporosis بیماری است که در آن تراکم و قدرت همه استخوان های بدن کم میشود.

استخوان ها یک داربست دارند که درون آنها سلول های استخوانی قرار میگیرند. این داربست یک قسمت پروتئینی دارد که بصورت الیاف است و روی آن ماده معدنی هیدروکسی آپاتیت رسوب کرده است. در پوکی استخوان یا استئوپروز این داربست ضعیف میشود که نتیجه آن ضعف کلی استخوان های بدن است.

مهمترین عامل ایجاد کننده این بیماری کم بودن فعالیت بدنی است. شغل نشسته و ورزش نکردن و یک جا بودن موجب ضعیف شدن استخوان ها میشود.

پوکی استخوان بیشتر در خانمها و بعد از سن 50 سالگی شایع میشود ولی مهمترین عوامل زمینه ساز آن مصرف کم لبنیات و ویتامین دی و مصرف زیاد سیگار و الکل است. پوکی استخوان در مبتلایان به دیابت و روماتیسم و بیماری های کلیوی بیشتر دیده میشود.

پوکی استخوان در همه استخوان های بدن وجود دارد ولی در لگن و ستون مهره و مچ دست بیشتر از دیگر قسمت های بدن میتواند موجب بروز عوارضی مانند شکستگی شود.

در عمل جراحی تعویض مفصل لگن  قسمت های مختلف یک مفصل مصنوعی باید به استخوان متصل شوند و یا درون آن قرار گیرند پس طبیعی است که این استنتاج صورت گیرد که ضعف استخوان ها میتواند موفقیت آمیز بودن این جراحی را با مخاطره همراه کند.

با این حال بجز در موارد بسیار شدید پوکی استخوان میتوان جراحی تعویض مفصل ران در سالمندان را به خوبی و با موفقیت انجام داد. این بدان معنی است که حتی یک استخوان با پوکی متوسط هم میتواند به خوبی قسمت های مختلف یک مفصل مصنوعی را درون خود جای دهد.

با این حال انجام تعویض مفصل در بیمار مبتلا به پوکی استخوان و استئوپروز باید با رعایت موارد و نکات خاصی باشد.

پزشک باید به چه نکاتی توجه کند

در بیماران مبتلا به پوکی استخوان یا استئوپروز احتمالی شکستگی استخوان اطراف پروتز بالا است. پس پزشک معالج باید با دقت و ملایمت با استخوان رفتار کرده تا احتمال این شکستگی ها کم شود.

در مواردی که پوکی استخوان زیاد است میتوان برای اتصال بهتر و کم خطرتر مفصل مصنوعی از سیمان استخوانی استفاده کرد.

در این موارد معمولا قسمت پایه مفصل مصنوعی به توسط سیمان استخوانی درون کانال استخوان ران محکم میشود ولی برای اتصال کاپ پلی اتیلنی به استخوان لگن معمولا همچنان از کاپ های فلزی بدون سیمان استفاده میشود.

قبل و بعد از جراحی پزشک پزشک با استفاده از ویتامین دی و کلسیم و در صورت لزوم داروهای دیگر سعی میکند تراکم و قدرت استخوان ها را تا حدودی افزایش دهد.

بیمار باید به چه نکاتی توجه کند

بیمار باید عوامل دیگری که شدت پوکی استخوان یا استئوپروز را اضافه میکنند در نظر داشته و آنها را با کمک پزشک خود کنترل کند.

استفاده از سیگار و الکل را کنار گذاشه یا به حداقل برساند. مصرف لبنیات و پروتئین را افزایش دهد. کلسیم موجود در لبنیات و پروتئین برای ساخته شدن استخوان ضروری هستند.

در صورتیکه سطح خونی ویتامین دی او پائین باشد باید تحت نظر پزشک خود این ویتامین را مصرف کند.

بعد از عمل جراحی در اولین فرصتی که پزشک معالج اجازه داد شروع به راه رفتن کند و به تدریج میزان راه رفتن را بیشتر کند تا پس از چند ماه بتواند روزانه مسافت قابل قبولی را پیاده روی کند. راه رفتن میتواند موجب تقویت استخوان ها و قویتر شدن آنها گردد.

در حین راه رفتن باید تا موقعی که پزشک معالج لازم میداند از عصا کمک بگیرد تا احتمال زمین خوردن او کم شود. همچنین از داروهایی که حس تعادل را کاهش میدهند دوری کند و اگر مشکل بینایی دارد در اولین فرصت آن را درمان کند.

رعایت این عوامل احتمال زمین خوردن را کم میکنند و در نتیجه احتمال شکستگی کاهش میابد.

اسپوندیلیت انکیلوزان و تعویض مفصل لگن

بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان نوعی بیماری روماتیسمی لگن است که بیشتر مفاصل مرکزی بدن یعنی مفاصلی را که در ستون مهره و در لگن هستند گرفتار میکند. این بیماری زمینه ژنتیکی و خانوادگی دارد.

مهره های بیمار مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان ممکن است به هم بچسبند و در نتیجه حرکت بین مهره ها کم شده یا از بین برود. این موجب خشکی در حرکت ستون مهره میشود. بتدریج ستون مهره دچار قوز میشود و بیمار حالت خمیده به جلو پیدا میکند.

در ناحیه لگن ممکن است مفاصل ساکروایلیاک که در پشت لگن خاصره هستند گرفتار شوند. در این صورت بیمار دردی در پشت باسن احساس میکند. گاهی هم مفصل ران گرفتار میشود که در این صورت درد بیمار در کشاله ران احساس میشود.

بجز درد بیمار معمولا محدودیت شدید حرکتی در مفصل ران و لنگش هم در بیماران دیده میشود. در بعضی بیماران ممکن است به علت درگیری مفاصل قفسه سینه تنفس بیمار با مشکل روبرو شود.

در مواردی که درد در مفصل ران در ناحیه کشاله ران وجود دارد ولی در بررسی های تصویربرداری هنوز تخریب مفصلی دیده نمیشود کنترل بیماری به توسط داروهای ضد روماتیسمی است که متخصص روماتولوژی تجویز میکند.

وقتی در تصویربرداری های انجام شده مفصل دچار تخریب شده باشد راهی جز جراحی تعویض مفصل لگن و ران وجود ندارد.

نکات مهم در عمل تعویض مفصل لگن این بیماران

در درمان بعضی از بیماران مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان از انواعی از داروهای روماتیسمی استفاده میشود که موجب ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن میشود.

این ضعیف شدن سیستم ایمنی میتواند احتمال بروز عفونت بعد از تعویض مفصل لگن را بیشتر کند. پس قبل از انجام جراحی باید این داروها را تغییر داد.

برای جراحی تعویض مفصل از بیهوشی یا بیحسی نخاعی استفاده میشود. استفاده از هر دو این روش ها در بیماران مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان میتواند با اشکالاتی همراه باشد.

همانطور که گفتیم در مبتلایان به این بیماری مهره های ستون فقرات به هم میچسبند. این چسبندگی میتواند ورود سوزن بیحسی نخاعی در کمر را با مشکل روبرو کند.

از طرف دیگر ستون مهره گردنی این بیماران ممکن است محدودیت حرکتی داشته باشد. در ابتدای بیهوش کردن بیمار باید سر او کاملا به عقب برگردانده شود تا بتوان لوله تنفسی را به نای او وارد کرد.

این محدودیت حرکتی گردن میتواند مانع به عقب بردن گردن شده و در روند بیهوش کردن بیمار مشکل ایجاد کند.

پس میبینیم که هم بیحسی نخاعی و هم بیهوشی عمومی در این بیماران با مشکلاتی همراه است.

محدودیت حرکتی در ستون مهره و در مفصل ران طرف مقابل ممکن است در بازپروری بعد از جراحی بیمار مشکلاتی ایجاد کند که پزشک و فیزیوتراپ باید به آنها توجه کافی را داشته باشند.

در بیمارستان چه کارهایی انجام میشود

شما روز قبل از جراحی در بیمارستان بستری میشوید. عمل جراحی در اطاق عمل و با کمک بیهوشی عمومی یا بیحسی انجام میشود. برای بیهوشی عمومی داروهایی به شما داده میشود تا کاملا به خواب روید و جریان جراحی را متوجه نمیشوید.

در بیحسی دارویی به کمر شما تزریق میشود تا حس درد شما از کمر به پایین برای چند ساعت از بین برود. اینکه برای جراحی شما از کدامیک بیهوشی عمومی یا بیحسی استفاده میشود بسته به نظر متخصص بیهوشی دارد. او با در نظر گرفتن تمامی منافع و ریسک ها بهترین روش را برای شما انتخاب میکند.

عمل جراحی تعویض مفصل لگن معمولا حدود یک ساعت به طول میانجامد ولی در موارد پیچیده تر ممکن است چند ساعت زمان ببرد. شکاف جراحی ممکن است بر حسب ترجیح جراح در قسمت های متفاوتی از لگن داده شود.

این شکاف ممکن است در پشت لگن، در سطح خارجی لگن یا در جلوی آن داده شود. مطالعات نشان داده است که محل شکاف در دراز مدت تاثیر عمده ای در نتایج جراحی نداشته و هر جراح با توجه به مهارت خود باید از روشی که در آن تبحر بیشتری دارد استفاده کند.

بعد از جراحی تعویض مفصل بیمار به اطاقی به نام ریکاوری میرود و تا چند ساعت در آنجا میماند. این چند ساعت بعد از جراحی بسیار مهم است.

در ریکاوری که درون مجموعه عمومی اطاق عمل است پرستاران ورزیده و متخصصین بیهوشی بیمار را برای چند ساعت تحت نظر میگیرند و فشار خون و تنفس بیمار را تحت نظر میگیرند.

اجازه میدهند تا بیمار کاملا هوشیار شود و خونریزی احتمالی از زخم را تحت نظر میگیرند. وقتی اطمینان حاصل شد که بیمار هیچ مشکلی ندارد او  را به بخش منتقل میکنند.

در بخش رادیولوژی عکس تعویض مفصل تهیه میشود. در بخش ارتوپدی هم داروهای آنتی بیوتیک و ضد درد به بیمار داده میشود.

بعد از جراحی معمولا بیمار بعد از یکی دو روز از بیمارستان مرخص میشود.

بازپروری بعد از عمل تعویض مفصل لگن

موفقیت جراحی تعویض مفصل لگن تا حدود زیادی بستگی به این دارد که شما تا چه حد دستورات پزشک را انجام میدهید. مهمترین نکاتی که بعد از این جراحی باید در نظر داشت عبارتند از

توجه به زخم جراحی

زخم جراحی بخیه شده و روی آن پانسمان میشود. این بخیه ها معمولا حدود دو هفته بعد از جراحی خارج میشوند. زخم جراحی ممکن است بطور طبیعی تا یک هفته بعد از جراحی قدری ترشح داشته باشد.

تا وقتی زخم ترشح دارد نباید به آن آب بزنید و آن را خیس نکنید. اگر ترشح زخم بیش از یک هفته طول بکشد مهم است و باید به پزشک اطلاع دهید.

تغذیه

بعد از تعویض مفصل لگن تا چند هفته ممکن است قدری بی اشتهایی داشته باشید. این طبیعی است. سعی کنید بعد از جراحی تغذیه مناسب داشته باشید و از پروتئین و لبنیات و میوه بیشتر استفاده کنید. مواد غذایی حاوی آهن در این دوره به شما کمک میکند. شما در این دوره باید آب فراوان بنوشید.

فعالیت بدنی

بعد از تعویض مفصل لگن باید نرمش هایی را که فیزیوتراپ به شما یاد میدهند انجام دهید. انجام این نرمش ها بخصوص در هفته ها و ماه های اول بعد از جراحی بسیار مهم هستند.

هدف از این نرمش ها تقویت عضلات اطراف لگن است تا بتوانید بهتر راه بروید. این نرمش ها را میتوانید تحت نظر فیزیوتراپ انجام دهید یا خودتان آنها را یاد گرفته و به تنهایی در منزل انجام دهید.

 شما معمولا بعد از سه تا شش هفته خواهید توانست غالب فعالیت های روزمره خود را انجام دهید. البته ممکن است تا چند هفته قدری ناراحتی در ناحیه لگن بخصوص در شبها احساس کنید.

در روزها  وهفته های اول بعد از جراحی باید راه بروید. میزان راه رفتن را پزشک مشخص میکند ولی معمولا پزشک اجاره میدهد بیمار تا اندازه ای که راحت است با کمک واکر یا دو عصای زیر بغل راه برود.

باید میزان راه رفتن را هر روز بیشتر کرد. اوائل بیمار فقط در خانه راه میرود و بعد از مدتی میتواند به قدم زدن در خارج از خانه هم بپردازد. بیمار بعد از جراحی میتواند بنشیند و بایستد و از پله بالا و پایین برود.

نظر بیماران تعویض مفصل لگن چیست

این یکی از موفقیت آمیزترین جراحی ها در طب است. از نظر ضریب موفقیت فقط عمل کاتاراکت میتواند به این درجه از احتمال برسد.

پس اگر جراحی درست انجام شود نظر بیماران تعویض مفصل ران را که بپرسید غالبا به شما میگویند اشتباه کرده اند که جراحی را زودتر انجام نداده اند و به شما نشان میدهند جراحی تا چه حد به زندگی‌شان کمک کرده است.

بسیاری از آنها زندگی بعد از تعویض مفصل لگن را تولدی دوباره برای خود تصور میکنند چون توانسته اند برای بار دوم راه بروند.

خیلی از کسانی که قصد جراحی را دارند ممکن است از عمل ترس و واهمه داشته باشند. یکی از راه هایی که به این افراد توصیه میشود مشورت با بیمارانی است که قبلا تجربه تعویض مفصل لگن را داشته اند.

با صحبت و مشورت با این افراد بیماران میفهمند فقط آنها نبوده اند که این بیماری را داشته اند و فقط آنها نبوده اند که درد شدیدی را تجربه کرده اند.

افرادی دیگری قبل از آنان این اراده را داشته اند که با کمک پزشک متبحر خود برای همیشه بر درد غلبه کنند.

در مشورت با بیماران قبلی حتما یکی از سوالاتی که پرسیده میشود این است که به نظر شما آیا تعویض مفصل لگن خوب است.

البته غالب قریب به اتفاق میگویند بله. ولی پاسخ صحیح تر کاملا بسته به این دارد که آیا بیمار توانسته است پزشک خوبی را برای جراحی خود انتخاب کند؟