آیا من نیاز به توتال هیپ آرتروپلاستی دارم

عمل جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی Total Hip Arthroplasty یا تعویض مفصل لگن نوعی جراجی است که در آن مفصل خراب شده ران را با یک مفصل مصنوعی عوض میکنند.

این جراحی در چه کسی مورد نیاز است. در چه بیماری هایی باید جراحی توتال هیپ را انجام داد و آیا وجود بیماری های مذکور نیاز به جراحی را الزامی میکند. در این مقاله سعی میکنم توضیح دهم که جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی به چه کسانی کمک میکند و چه موقع مورد نیاز است.

هدف جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی چیست

جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی در کسانی استفاده میشود که درد لگن دارند ولی نه هر دردی در لگن. آنهایی که به علت خراب شدن مفصل ران ایجاد میشوند ولی نه هر خراب شدنی. آنهایی که مفصل شان چنان خراب شده که با راه های دیگر درد آن قابل کنترل نیست.

البته این جراحی در کسانی که مشکلات مفصل ران در آنها موجب کوتاهی پا یا محدودیت حرکتی یا لنگش شده است هم کمک کننده است ولی بیشترین کسانی که جراحی تعویض مفصل ران میکنند آنهایی هستند که درد لگن دارند.

پس میتوان گفت در بیمارانی که مفصل ران آنها در ناحیه لگن خراب شده و این خرابی برای آنها درد ایجاد میکند و این درد با هیچ درمان دیگری قابل کنترل نیست باید عمل جراحی تعویض مفصل لگن یا توتال هیپ انجام داد.

سوال بعدی که اینجا به ذهن میاید این است که چه بیماری هایی این توانایی را دارند که مفصل ران را به چنین وضعیتی درآورند. آن را آنقدر خراب کنند که نتوان با درمان های ساده تر درد آنها را کنترل کرد.

بگذارید ابتدا در زیر تعدادی از آنها را مثال بزنم و بعد در ادامه خواهیم دید که هر کسی که این بیماری ها را دارد لزوما نیاز به جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی ندارد و انجام این جراحی الزامات دیگری را نیز طلب میکند.

چه بیماری هایی نیاز به جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی دارند

گرچه درد لگن علل زیادی دارد ولی جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی فقط برای درمان آن دسته از علل این دردها بکار میرود که منشا آنها در مفصل ران است. پس دردی که منشا آن در بافت های اطراف مفصل است یا در جای دیگر است با جراحی تعویض مفصل بهتر نمیشود.

مهمترین منشا درد در مفصل ران خراب شدن غضروف مفصلی است. خیلی از بیماری ها میتوانند غضروف مفصل ران را خراب کنند. شایعترین آنها سه بیماری سائیدگی و سیاه شدن و دیسپلازی مفصل ران هستند.

سائیدگی یا آرتروز مفصل ران

سائیدگی مفصل ران شایعترین علت خرابی این مفصل و رایج ترین علت نیاز به جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی است. در این بیماری که بیشتر در سنین بالا ایجاد میشود. بنابه عللی که بر ما مشخص نیست غضروف مفصل ران شروع به خراب شدن کرده و بعد از مدتی کاملا از بین میرود.

غضروف سطوح مفصلی را صاف و لغزنده نگه میدارد و وقتی خراب میشود اصطکاک بین این سطوح زیاد شده و سایش افزایش پیدا میکند و نتیجه آن خراب شدن استخوان است یعنی به تدریج سر استخوان ران و حفره استابولوم هم خراب میشوند.

این سایش و خرابی نه تنها میتواند موجب محدودیت حرکتی و کوتاهی پا و لنگش شود بلکه درد هم ایجاد میکند و مهمترین عاملی که بیمار را مجبور به مراجعه به پزشک و مجبور به درمان میکند در غالب موارد همین درد لگن است.

سیاه شدن سر استخوان ران

این بیماری در سال های اخیر شایع تر شده است. بیشتر در جوان تر ها ایجاد میشود و شایعترین علت نیاز به جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی در افراد جوان است.

سیاه شدن سر استخوان ران به علت نرسیدن خون به این قسمت از استخوان ایجاد میشود. علت این قطع خونرسانی به درستی مشخص نیست ولی با مصرف بعضی مواد مانند داروهای حاوی کورتون و یا مصرف الکل ارتباط دارد.

سیاه شدن سر استخوان ران میتواند چنان پیشرفت کند که کل سر استخوان ران را از بین برده و مفصل ران را بطور کامل تخریب کند.

دیسپلازی مفصل ران

این بیماری در بین مردم به دررفتگی مادرزادی لگن شایع است. علت آن تغییر شکل مفصل ران بصورت مادرزادی است. این تغییر شکل به حدی است که میتواند موجب تغییر در نیروهای وارد شده به مفصل و در نهایت سائیدگی آن شود.

دیسپلازی یا دررفتگی مادرزادی مفصل ران میتواند در دهه های سوم تا ششم عمر موجب بروز درد لگن شود و بیمار برای از بین بردن این درد در غالب موراد نیاز به جراحی تعویض مفصل ران پیدا میکند. دررفتگی مادرزادی لگن در غالب موارد در زنان دیده میشود.

این بیماری در بعضی مناطق جغرافیایی شایعتر است. دررفتگی مادرزادی لگن یا دیسپلازی مفصل ران بیشتر در آسیا و آن هم بیشتر در خاورمیانه دیده میشود و در ایران بیشتر در زنان مناطق شمال و شمال غربی کشور دیده میشود بطوریکه شایعترین علت نیاز به جراحی تعویض مفصل لگن و ران در خانم های ساکن در شمال و شمال غرب ایران همین بیماری است.

روماتیسم مفصل ران

شایع ترین بیماریهای روماتیسمی که میتوانند مفصل ران را خراب کنند روماتیسم مفصلی و اسپوندیلیت انکیلوزان است.

این دو بیماری را در غالب موارد میتوان به توسط دارو کنترل کرد ولی در بعضی میتوانند با تخریب غضروف مفصل ران موجب خرابی آن شوند. در این موارد دارو دیگر تاثیری ندراد و بیمار باید تحت جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی قرار گیرد.

ضربات وارد شده به لگن

شکستگی های لگن و دررفتگی های مفصل ران در صورتی که به درستی بهبود نیابند میتوانند موجب خرابی مفصل ران شوند. دررفتگی مفصل ران بدنبال ضربه میتواند در بعضی موارد با قطع خونرسانی به سر استخوان ران موجب سیاه شدن آن شود.

شکستگی های لگن هم در صورت جوش نخوردن یا بد جوش خوردن میتوانند موجب سائیدگی زودرس و آرتروز مفصل شوند. ضربات وارد شده به لگن و خرابی مفصل ران متعاقب آن از علل شایع نیاز به جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی در افراد جوان است.

آیا هر خرابی مفصل ران نیاز به جراحی توتال هیپ دارد

گفتیم بعضی بیماری ها با خراب کردن مفصل ران موجب بروز درد لگن شده و برای درمان این درد نیاز به جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی خواهیم داشت ولی باید در نظر داشت که شدت درد و یا کیفیت آن در تصمیم به جراحی اهمیت دارد.

وقتی یکی از بیماری هایی که در بالا ذکر کردیم ایجاد شد و به مفصل ران آسیب زد باید ببینیم آیا این آسیب در حدی هست که نیاز به جراحی توتال هیپ پیدا کند یا خیر.

مهمترین ملاک در اینجا درد لگن و شدت آن و خصوصیات آن است.

در این مرحله از تصمیم گیری همفکری بیمار و پزشک ضروری است. درک این موضوع بسیار مهم است که تصمیم به جراحی تعویض مفصل لگن مانند تصمیم به درمان مثلا بیماری سل نیست.

وقتی کسی سل میگیرد پزشک به او میگوید باید حتما دارومصرف کند ولی وقتی مفصل ران کسی خراب شد لزوما نیاز به جراحی ندارد.

جراحی جراحی توتال هیپ آرتروپلاستی در بیماری که مفصل ران خراب دارد فقط موقعی انجام میشود که هر دو شرط زیر وجود داشته باشد.

1- درد بیمار با روش های غیر جراحی خوب نشده است
2- شدت درد به حدی است که بیمار را از قعالیت های بدنی که مایل به انجامش هست دور میکند

میبینید که شرط دوم را فقط بیمار تشخیص میدهد. اینکه شدت درد تا چه حدی است را فقط بیمار متوجه میشود و اینکه اومایل به انجام چه فعالیت هایی است و آیا میتواند آنها را انجام دهد یا خیر را هم فقط بیمار میداند.

شرط اول را هم باید با کمک بیمار مشخص کرد. اینکه آیا درمان های طبی و غیر جراحی تا چه حد توانسته اند درد بیمار را کم کنند.

البته خرابی مفصل را پزشک تشخیص میدهد و اینکه آیا درد ناشی از این خرابی را میتوان با جراحی رفع کرد یا خیر را هم پزشک متوجه میشود.

نکته مهم دیگر این است که پزشک معالج باید سرعت پیشرفت خرابی را مشخص کرده و به بیمار مشاوره دهد که بهترین زمان برای جراحی چه موقع است. قدری بیشتر توضیح میدهم.

خرابی مفصل ران در غالب مورد پیشرونده است. ممکن است درد بیمار فعلا با درمان های طبی قابل کنترل باشد و یا ممکن است در حدی نباشد که مانع فعالیت های بدنی مورد نیاز بیمار گردد ولی پزشک معالج با بررسی سریال رادیوگرافی های بیمار متوجه شود که استخوان های مفصل در حال خراب شدن است.

چون کارگذاری مفصل مصنوعی نیاز به یک بستر استخوانی مناسب دارد و در صورتی که این بستر هم خراب شود انجام جراحی تعویض مفصل لگن ممکن است نتایج خوبی را به دست ندهد ممکن است پزشک تصمیم بگیرد قبل از اینکه مفصل خیلی خراب شود باید آن را تعویض کرد.

یا ممکن است پزشک متوجه شود که در سال های آینده وضعیت کلی سلامتی بیمار مشکل پیدا میکند. مثلا کارکرد قلب رو به بدتر شدن میرود. در این وضعیت ممکن است تصمیم بگیرد که زودتر جراحی را انجام دهد.

پس میبینیم که تصمیم برای جراحی تعویض مفصل لگن یک تصمیم جمعی است که نه تنها پزشک و بیمار در آن دخیل هستند بلکه خانواده بیمار هم از جهت مراقبت هایی که بیمار بعد از جراحی نیاز دارد باید در آن شرکت  کنند.

آیا علل دیگر غیر از درد هم میتوانند نیاز به تعویض را ایجاد کنند

گفتیم شایعترین علتی که موجب نیاز بیمار به جراحی تعویض مفصل میشود درد لگن به علت خرابی مفصل ران است ولی مشکلات دیگری هم میتوانند این نیاز را ایجاد کنند. به طور مثال خرابی مفصل ران میتواند موجب کوتاهی پا، لنگش و محدودیت حرکتی در مفصل شود و ممکن است بیمار به قصد درمان این علائم تصمیم به جراحی بگیرد.

یا در بیماری که دچار دیسپلاری مفصل ران یا دررفتگی مادرزادی لگن است ممکن است شکایت اصلی بیمار کوتاهی پا و لنگش باشد.

جراحی تعویض مفصل تاثیر شگرفی در از بین بردن درد ناشی از خرابی مفصل ران دارد با این حال باید بدانیم تاثیر آن در از بین بردن کوتاهی پا و لنگش و محدودیت حرکتی مفصل صد در صد نیست. این تاثیر بسته به نوع بیماری و وضعیت خود بیمار و تبحر جراح متفاوت است و هر بیمار باید قبل از جراحی در مورد آنها با پزشک خود مشورت کند.

درمان های طبی و غیر جراحی خرابی مفصل چیست

گفتیم درد لگن ناشی از خرابی مفصل ران وقتی هنوز شدید نشده است را میتوان با اقدامات طبی و غیر جراحی از بین برد یا حداقل کم کرد. مهمترین این اقدامات عبارتند از

کاهش فعالیت های بدنی: با کمتر راه رفتن یا استفاده از عصا میتوان درد لگن را کمتر کرد. بیمار همچنین باید سعی کند از پله کمتر استفاده کند و در زمین هایی که سربالا و سرپایین هستند کمتر راه پیمایی کند. برای نشستن از صندلی و برای اجابت مزاج ار توالت فرنگی استفاده کند.

قوی تر کردن عضلات لگن: هرچه عضلات لگن قویتر باشند فشار کمتری به مفصل ران وراد شده و درد لگن کمتر میشود. بهترین ورزش برای قویتر کردن این عضلات شنا و راه رفتن در آب است.

کاهش وزن: هرچه وزن فرد کمتر باشد فشار کمتری به مفصل ران وارد شده و درد لگن کمتر میشود.

گرم نگه داشتن لگن: گرمای موضعی میتواند شدت درد لگن را کمتر کند. استفاده از یک شلوار گرم کن در فصول سرد سال و قرار نگرفتن در مقابل کولر در فصول گرم سال میتواند شدت درد لگن را کمتر کند.

فیزیوتراپی: فیزیوتراپ میتواند با کمک دستگاه هایی که در اختیار دارد شدت درد لگن را کم کند. البته باید به یاد داشت تاثیر این اقدامات فقط تا موقعی است که فیزیوتراپی انجام میشود و با قطع آن درد مجددا شروع خواهد شد.

مصرف داروهای ضد التهاب: استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند بروفن یا دیکلوفناک یا سلبرکس و استفاده از داروههای ضد درد مانند استامینوفن هم میتوانند شدت درد لگن را کم کنند. البته این کاهش درد فقط تا موقعی ادامه خواهد داشت که دارو مصرف شود و با قطع مصرف دارو درد مجددا شروع خواهد شد.

قطعا در صورتی که شدت درد لگن به این اقدامات کنترل نشود بیمار باید تحت عمل جراحی تعویض مفصل لگن قرار گیرد.